61. و خدا كسانى را كه پروا پيشه ساخته اند، به پاس كاميابى شان رهايى مى بخشد؛ نه بدى [و عذابى ] به آنان مى رسد و نه اندوهگين مى گردند.62. خدا آفريدگار هر چيزى است، و او بر هر چيزى نگهبان است.63. كليد [گنجينه ]هاى آسمانها و زمين از آن اوست؛ و كسانى كه به آيات [و نشانه هاى يكتايى و قدرت ] خدا كفر ورزيدند، آنان همان زيانكارانند.64. [هان اى پيامبر!] بگو: پس آيا [شما] اى مردم نادان! به من فرمان مى دهيد كه غير خدا را بپرستم!65. و به يقين به تو و به كسانى كه پيش از تو [به رسالت و پيام رسانى برگزيده شده ] بودند وحى شده است كه: اگر شرك به ورزى، بى گمان عملكرد تو تباه مى گردد و از زيانكاران خواهى شد.
نگرشى بر واژه ها
«مفازه»: اين واژه مصدر ميمى، به مفهوم رستگارى و كاميابى آمده است.«مقاليد»: جمع «مقليد» به مفهوم «كليد» آمده است.«وكيل»: به مفهوم نگهبان و تدبيرگر امور و شئون آمده است.
تفسير
نجاتبخش پرواپيشگان كيست؟
در آيات پيش خداى فرزانه گوشه اى از حال و روز كفرگرايان و ظالمان، در روز رستاخيز و سراى آخرت را بيان فرمود، اينك در اشاره به فرجام خوش شايسته كرداران و پرواپيشگان مى فرمايد:وَيُنَجِّي اللَّهُ الَّذِينَ اتَّقَوا بِمَفَازَتِهِمْ و خداى توانا كسانى را كه در زندگى پروا پيشه ساخته و به خاطر ترس از كيفر عادلانه او از گناه و نافرمانى دورى جسته اند، اينان را به پاس كاميابى و رستگاريشان از هر گرفتارى و عذابى نجات مى بخشد.واژه «مفازه» در اصل به مفهوم نجات از گرفتارى و بلا آمده است، به همين جهت از باب تفأّل به خير آن را به نجات معنا كرده، و در آن مورد به كار مى برند؛ درست همان گونه كه از باب تفأل به خير به مارگزيده «سليم» مى گويند و او را به سلامت نويد مى دهند.لَا يَمَسُّهُمْ السُّوءُ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ نه بدى و عذابى به آنان مى رسد و نه اندوهگين مى گردند.به عبارت روشن تر منظور اين است كه: نه به آنان گرفتارى و بلا مى رسد و نه به خاطر آنچه از لذّتها و خوشى هاى زندگى از دست داده اند اندوهگين مى گردند.قرآن پس از بيان نويدها و هشدارها، اينك در اين آيه در اشاره به قدرت بى كران آفريدگار هستى مى فرمايد:اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْ ٍخداى يكتا آفريننده و پديدآورنده هر چيزى است؛وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْ ٍ وَكِيلٌ و او نگهبان و تدبيرگر امور هر پديده اى است كه آن را آفريده است.در ادامه سخن از يكتايى و بى همتايى خدا مى افزايد:لَهُ مَقَالِيدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كليد گنجينه هاى آسمانها و زمين و كليد رزق و روزى و رحمت از آنِ او و به دست تواناى اوست.اين ديدگاهِ برخى از جمله «ابن عباس» در تفسير آيه است، امّا به باور «ضحاك» منظور اين است كه گنجينه هاى آسمانها و زمين به دست تواناى اوست. اوست كه روزى را به هركه بخواهد مى گستراند و بر هركه بخواهد تنگ مى گرداند و يا مى بندد.وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمْ الْخَاسِرُونَ و كسانى كه به آيات و نشانه هاى يكتايى و قدرت وصف ناپذير خدا كفر ورزيدند، آنان همان زيانكاران واقعى هستند؛ چرا كه با از دست دادن بهشت پرطراوت و پرنعمت، و با گرفتار آمدن در آتش شعله ور دوزخ و چشيدن طعم تلخ زبانه هاى سوزان آن، سخت زيان مى كنند.در چهارمين آيه مورد بحث روى سخن را به پيامبر گرامى نموده و در ترسيم توحيدگرايى در پرستش خدا مى فرمايد:قُلْ أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونَنِي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجَاهِلُونَ هان اى پيامبر! به اين كفرگرايان بگو: هان اى مردم نادان! آيا شما به من دستور مى دهيد كه جز خداى يكتا را بپرستم؟!راستى كه شما مردمى نادان هستيد و نمى دانيد مرا به چه كارى فرمان مى دهيد، شما از من مى خواهيد خدايان دروغينى را بپرستم، كه نه توان ديدن دارند و نه شنيدن؛ نه مى توانند سودى را به كسى برسانند و نه زيانى را برطرف سازند؛ آيا اين فشار و اين اصرار شما بر پرستش چنين معبودهايى احمقانه نيست؟!و آن گاه در بيان زيان هاى ويرانگر شرك مى فرمايد:وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ و به يقين به تو اى محمد(ص)! و به همه پيامبران پيش از تو وحى شده است كه اگر شرك به ورزى، بى گمان همه عملكردت تباه مى گردد؛وَلَتَكُونَنَّ مِنْ الْخَاسِرِينَ و از زيانكاران خواهى شد.«ابن عباس» مى گويد: در اين آيه كه روى سخن به ظاهر با پيامبر گرامى است، در حقيقت نوعى ادب آموزى از سوى خدا به بنده برگزيده او محمد(ص) است و هشدارى سخت به مردم، چرا كه ذات پاك او پيامبرش را از شرك و سازش با شرك و كفر پاك و منزّه ساخته و به او نيروى عصمت ارزانى داشته است.نكته ديگر اين است كه در اين آيه چيزى كه نشانگر درست بودن ديدگاه طرفداران موضوع «احباط» و تباه شدن كارها باشد، به نظر ما نمى رسد؛ چرا كه مفهوم آيه اين است كه: اگر كسى در عبادت خداى يكتا شرك ورزد و خدايان دروغين و بتها را براى خدا همتا و شريك قرار دهد، عبادت او به گونه اى انجام نگرفته است كه در خور پاداش باشد، به همين جهت خداى فرزانه از آن كار، به كار تباه شده وصف مى كند و اين بدان دليل است كه تنها عبادت خالصانه خداى يكتا مى تواند سزاوار پاداش باشد و نه پرستش و نيايش شرك آلود.و سرانجام در آخرين آيه مورد بحث به توحيدگرايى و يكتاپرستى فرمان مى دهد و مى فرمايد:بَلْ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنْ الشَّاكِرِينَ پس هرگز شرك نورز و براى خداى يكتا نظير و همتا مگير، بلكه تنها او بپرست و از سپاسگزاران راستين باش.آرى، از آن توحيدگرايانى باش كه بدون روى آوردن به خدايان دروغين، تنها به خداى يكتا و بى همتا كه پديدآورنده هستى و تدبيرگر امور و شئون آن است، روى مى آورند و او را مى پرستند؛ و از سپاسگزارانى باش كه سپاس نعمت هاى او را مى گذارند و عبادت خود رااز هرگونه شرك و ريا خالص ساخته و خشنودى او را مى جويند.
لطفا منتظر باشید ...
