وصاياى حضرت زهرا - مسند فاطمه (سلام الله علیها) نسخه متنی

مخيلة الشقاق فيقطع و تر الايمان من قسى صدورها، و لبئس [ در عوالم: ليس. ] على ما وعدالله من حفظ الرسالة و كفالة المؤمنين، احرزوا عائدتهم غرور الدنيا بعد انتصار [ در بحار: استنصار. ] ممن فتك بآبائهم فى مواطن الكرب، و منازل الشهادات. [ ابن شهر آشوب: مناقب آل ابى طالب، ج 2: ص 203 (و) مجلسى: بحارالانوار، ج 43: صص 156- 157/ ح 5 (و)بحرانى: عوالم العلوم، ج 11: صص 478- 479. ] ام سلمه خدمت حضرت رسيد و عرضه داشت: اى دخت رسول خدا، چگونه شب را به صبح آوردى؟ حضرت فرمود:

شب را به صبح آوردم در حالى كه حزن واندوه شديد مرا در بر گرفته بود. پيامبر از ميان ما رفته و جانشينش مظلوم واقع گرديده است. به خدا سوگند، حشمت و عظمت آنكس كه بر خلاف حكم خداوند در قرآن و سفارش پيامبر در تاويل و تفسير اين كتاب، امامتى را كه حق او بود غصب كرده به ديگرانش سپردند؛ دريده شد. اين گونه برخوردها از كينه توزيهاى جنگ بدر و تبعات جنگ احد است كه در درون قلب نفاق انگيزشان وانديشه ى فتنه آميزشان پنهان گرديده بود و تاكنون جربزه ى اظهارش را نداشتند. اما در اين هنگام كه امر خلافت بازيچه ى دست قدرت طلبان گرديد و امام به حق منزوى شد آتش كينه هاى ديرينه اشان زبانه كشيد و باران مشكلات و سختيها بر ما باريد. آنان رشته هاى ايمان را دريدند و نسبت به وعده ى الهى كه بر همه واجب فرموده بود حفظ و پاسدارى از رسالت پيامبر و جانبدارى از پرهيزكاران و مؤمنان را وفادارى نشان ندادند. وه، كه چه زشت عمل كردند. اما افسوس كه از براى خونخواهى پدران مشرك و منافق خود كه در جنگها كشته شده بودند و عليه اسلام جنگيده بودند به دنيا روى آورده فريبش را خوردند.

وصاياى حضرت زهرا

(139) عن ابان بن ابى عياش، عن سلمان، عن ابن عباس، فى حديث طويل قال فبقيت فاطمة (عليهاالسلام) بعد ابيها اربعين ليلة، فلما اشتد بها الامر دعت عليا، و قالت:

يا ابن عم، ما ارانى الا لما بى، و انا اوصيك بان تتزوج بامامة بنت اختى زينب، تكون لولدى مثلى، و ان تتخذ لى نعشا فانى رايت الملائكة يصفونه لى، و ان لا يشهد احد من اعداء الله جنازتى و لا دفنى و لا الصلاة على. [ كتاب سليم بن قيس، ص 226 (و) مجلس: بحارالانوار، ج 28: ص 304 (به نقل از سليم) و ج 43: ص 217 و به نقل از «مصباح الانوار» با اندكى اختلاف) و ج 78: ص 256/ ح 18 (به نقل از سليم)، چ بيروت (و) فتال نيشابورى: روضة الواعظين، ص 181 (با اين تفاوت: جزاك الله عنى خير الجزاء. يا بن عم، اوصيك اولا ان تتزوج بعدى بانة اختى امامة فانها تكون لولدى مثلى، فان الرجال لابدلهم من النساء). ] چون امر بر او سخت گرديد على را فراخواند و فرمود: اى پسر عمو، تو را وصيت مى كنم كه با امامه دختر خواهرم زينب ازدواج كنى؛ چرا كه او همانند من با فرزندانم مهربان است، و همچنين برايم تابوتى فراهم آور كه فرشتگان آن را برايم تصويف كرده اند. همچنين تو را سفارش مى كنم كه احدى از دشمنان خدا بر جنازه و دفن و نماز بر من حاضر نگردند.

(140) روى عاصم بن حميد، عن ابى بصير، قال: قال ابوجعفر (عليه السلام): الا احدثك بوصية فاطمة (عليهاالسلام)؟ قلت: بلى، فاخرج حقا، او سفطا فاخرج منه كتابا فقراه:

«بسم الله الرحمن الرحيم، هذا ما اوصت به فاطمة (عليها السلام) بنت محمد (صلى الله عليه و آله)، اوصت بحوائطها السبعة [ مخيرق يهودى كه از احبار يهود بنى نضير بود به دين اسلام مشرف گرديد. او در جنگ احد شهيد شد و هفت بوستانش را براى پيامبر خدا وصيت نمود (سمهودى: تاريخ المدينة، ج 2: ص 152) و پيامبر خدا هم آن را وقف فاطمه ى زهرا (عليهاالسلام) نمود (كلينى: الفروع من الكافى، ج 7: ص 47/ ح 1) كه برخى اين واقعه را سال هفتم از هجرت ثبت كرده اند. ]: العواف، و الدلال، و البرقة، و الميثب، و الحسنى، و الصافية، و ما لام ابراهيم الى على بن ابى طالب (عليه السلام). فان مضى على فالى الحسن بن على (عليهماالسلام)، فان مضى الحسن فالى الحسين (صلى الله عليه و آله)، فان مضى الحسين فالى الاكبر من ولدى، شهد الله على ذلك و المقداد بن الاسود الكندى، و الزبير بن العوام، و كتب على بن ابى طالب (عليه السلام) [ صدوق: من لا يحضره الفقيه، ج 4: ص 244/ ح 5579 (و) كلينى: الفروع من الكافى، ج 7، ص 48/ ح 5 (و) طوسى: تهذيب الاحكام، ج 9: ص 145/ ح 51 (و) طبرى: دلائل الامامة، ص 42 (و) مجلسى: بحارالانوار، ج 43: ص 235/ ح 2 (به نقل از كلينى) ج 100: ص 185/ ح 14 (و) بحرانى: عوالم العلوم، ج 1: ص 535- 536/ ح 1 (دو ماخذ اخير به نقل از «مصباح الانوار» و آن به نقل از زيد بن على، از پدرش، از حسن بن على (عليهاالسلام)- با اندكى اختلاف و اضافه در انتهاى روايت). ]».

ابوبصير گويد: امام باقر (عليه السلام) فرمود: آيا مى خواهى از وصيت فاطمه (عليهاالسلام) تو را بگويم؟ گفتم: بلى، پس حضرت از درون سبد يا زنبيلى نوشته اى بدر آورد و چنين قرائت نمود:

به نام خداوند بخشنده ى مهربان. اين وصيتى است كه فاطمه دخت محمد نموده است: وصيت مى كنم به هفت بوستان كه عبارتند از: عواف، دلال، برقه، ميثب، حسنى، صافيه و مشربه ى ام ابراهيم، كه از براى على بن ابى طالب است. و بعد از آن به حسن بن على و بعد از حسن به حسين بن على و بعد از او به برزگترين فرزندان رسول خدا مى رسد. بر اين وصيت خدا و مقداد و زبير را شاهد مى گيرم كه آن را على به رشته ى تحرير در آورد.

(141) عن ابى اسحاق الباقر جى، عن خديجة، عن ابى عبدالله، عن ابى احمد، عن محمد بن بغدان، عن محمد بن الصلت، عن عبدالله بن سعيد، عن ابى جريح، عن جعفر بن محد، عن ابيه، عن آبائه (عليهم السلام):

ان فاطمة (عليهاالسلام) اوصت لازواج النبى (صلى الله عليه و آله) لكل واحدة منهن باثنتى عشرة اوقية، و لنساء بنى هاشم مثل ذلك، و اوصت لامامة بنت ابى العاص بشى ء. [ طبرى: دلائل الامامة، ص 42 (و) مجلسى: بحارالانوار، ج 43: ص 218/ ح 50 (و) بحرانى: عوالم العلوم، ج 11: صص 6534- 535/ ح 1. ] فاطمه (عليهاالسلام) براى هر يك از زنان پيامبر و زنان بنى هاشم دوازده اوقيه (حدودا 84 مثقال) و براى امامه دختر ابوالعاص مقدارى وصيت نمود.

(142) ان فاطمة لما حضرتها الوفاة اوصت عليا ان لا يصلى عليها ابوبكر و عمر. [ بحرانى: عوالم العلوم، ج 11: ص 505/ ح 1 (به نقل از «مناقب آل ابى طالب»). ] چون فاطمه (عليهاالسلام) هنگام وفاتش فرا رسيد على (عليه السلام) را وصيت نمود كه ابوبكر و عمر بر جنازه ى او نماز نگزارند.

(143) عن اسماء بنت عميس، قالت: اوصتنى فاطمة (عليهاالسلام) ان لا يغسلها اذا اتت الا انا و على (عليهاالسلام)، فغسلتها انا و على (عليه السلام) [ اربلى: كشف الغمة، ج 2: ص 61 (و) بيهقى: السنن الكبرى، ج 3: ص 53 (و) بلاذرى: انساب الاشراف، ج 1: ص 405 (و) ابن حجر: الاصابة، ج 4: ص 367 (و) ابن اثير: اسد الغابة، ج 5: ص 395. ] اسماء بنت عميس گويد: حضرت فاطمه (عليهاالسلام) مرا وصيت نمود كه چون از اين دنيا رخت بست كسى جز من و على (عليه السلام) او را غسل ندهيم. چون حضرتش وفات يافت من و على او را غسل داديم.

(144) عن الصدوق، عن ابيه، عن احمد بن ادريس، عن محمد بن عبدالجبار، عن القاسم بن محمد الرازى، عن على بن محمد الهرمرازى، عن على بن الحسين (عليهماالسلام)، عن ابيه الحسين (عليه السلام)، قال:

لما مرضت فاطمة بنت رسول الله (صلى الله عليه و آله) وصت الى على بن ابى طالب (عليه السلام) ان يكتم امرها، و يخفى خبرها، و لا يؤذن احدا بمرضها. [ مفيد: المجالس، ص 281/ ح 7 (و) طوسى: كتاب الامالى، ج 1: ص 107 (و) مجلسى: بحارالانوار، ج 43: ص 210/ ح 40 (به نقل از مفيد و طوسى (قدهما)). ] چون فاطمه (عليهاالسلام) دخت پيامبر بيمار گشت على بن ابى طالب (عليه السلام) را وصيت نمود كه امرش را مكتوم دارد، خبرش را پنهان كند و كسى بيمارى او را علنى اعلام ننمايد.

(145) عن ابى عبدالله، عن آبائه، قال: ان فاطمة (عليهاالسلام) لما احتضرت اوصت عليا (عليه السلام)، فقالت:

اذا انا مت فتول انت غسلى، و جهزنى، و صل على، و انزلنى قبرى، و الحدنى، و سو التراب على، و اجلس عند راسى قبالة وجهى فاكثر من تلاوة القرآن و الدعاء،فانها ساعة يحتاج الميت فيها الى انس الاحيا، و انا استودعك الله تعالى، و اوصيك فى ولدى خيرا. [ مجلسى: بحارالانوار، جج 79: ص 27/ ح 13 (به نقل از «مصباح الانوار»)، چ بيروت. ] چون موقع احتضار فاطمه (عليهاالسلام) فرا رسيد على (عليه السلام) را وصيت نمود كه:

آنگاه كه وفات نمودم تو غسل و كفن كردنم را بر عهده گير، و بر من نماز بگزار، و مرا درون قبر نهاده دفنم كن. چون چنين كردى، خاك بر روى مزارم ريخته آن را همسطح نما. پس از آن، بر بالينم، روبروى من بشنين و فراوان قرآن تلاوت كن؛ زيرا در چنين لحظاتى مرده به انس گرفتن با زندگان بسى محتاج است. تو را به خدا مى سپارم و درباره ى فرزندانم سفارش به نيك رفتارى مى كنم.

سخنان منظوم -اشعار و ندبه هاى زهرا هنگام وفات پدر

(147) قالت عليها السلام:

[ مجلسى: بحارالانوار، ج 22: ص 523/ضمن ح 29 (و) ابن شهر آشوب: مناقب آل ابى طالب، ج 1: ص 166 (با اين تفاوت كه در مصرع نخست از بيت اول چنين آمده است: اذا مات قوم قل والله ذكرهم). ]

1) زمانى كه شخص مى ميرد ياد او در خاطره ها بى رنگ مى شود. به خدا سوگند، هنگامى كه پدرم رخت از جهان بست، يادش فزون گرديده است.

2) به ياد آوردمش زمانى كه مرگ ميان ما جدايى افكند، پس نفس خودم را به پيامبر خدا تسليت دادم.

3) پس به او گفتم: مردن راه ماست و اگر كسى امروز نميرد- به يقين- در ديگر روز جان خواهد داد.

(148) حميد، عن ابن سماعة، عن احمد بن الحسن، عن ابان، عن محمد بن المفضل، قال: سمعت اباعبدالله (عليه السلام) يقول: جاءت فاطمة (عليهاالسلام) الى سارية فى المسجد، و هى تقول و تخاطب النيب (صلى الله عليه و آله):

[ كلينى: الروضة من الكافى، ص 375/ ح 564 (و) ابن طيفور: بلاغات النساء، ص 14 (و) مجلسى: بحارالانوار، ج 43: ص 195/ ح 25 (به نقل از كلينى) و ج 8: ص 112، چ كمپانى (به نقل از بلاغات النساء) (و) طبرسى: الاحتجاج، ج 1: ص 145 (در ضمن خطبه ى فدكيه) (و) زمخشرى: الفائق، ج 3: ص 217 (و) سيد بن طاوس: الطرائف، ص 265 (به نقل از الفائق) (و)لاهورى: فلك النجاة، ج 1: ص 377 (عن زيد، عن ابيه، عن جده) (و) قاضى نورالله: احقاق الحق، ج 10: ص 303 (از فلك النجاة) (و) مقدسى: البدء و التاريخ، ج 5: ص 68 (و) صديقى: مجمع بحارالانوار، ج 3: ص 491 (و) زبيدى: تاج العروس، ج 1: صص 433 ] 434 (پنج منبع اخير به نقل از الفائق) (و) بحرانى:عوالم العلوم، ج 11: صص 451- 452 (به نقل از كلينى در الروضة الكافى).

1) رفتى و پس از تو فتنه ها برخاست، كه اگر تو مى بودى آنچنان بزرگ رخ نمى نمود.

2) همچون زمينى از باران گرفته شده ما تو را از كف داديم. ارزشها در قومت بهم ريخت. بيا و ببين كه چگونه از ره بدر شده اند!

(149) و قف فاطمة (عليهاالسلام) على قبر ابيها، فقالت:

[ ابن عبد ربه: العقد الفريد، ج 3: ص 328 (و) توفيق ابوعلم: اهل البيت، ص 164. ] 1) ما تو را همچون زمينى از باران گرفته شده از كف داديم. ارزشها در قومت بهم ريخت. بيا و ببين كه چگونه از راه بدر شده اند!

2) اى كاش، پيش از آنكه تو از ميان ما رخت مى رفتى و خاك تو را در زير خود پنهان نمود؛ ما مرده بوديم
(150) ..

ثم التفتت الى قبر النبى فتمثلت بقول هند اثاثة:

[ ابوبكر بغدادى: السقيفة و فدك، ص 99 (و) ابن ابى الحديد: شرح نهج البلاغه، ج 16: ص 212. ]

1) رفتى و پس از تو فتنه ها برخاست، كه اگر تو مى بودى آنچنان بزرگ رخ نمى نمود.

2) تا از اين سرا به ديگر سرا رخت بربستى و خاك ميان ما و تو جدايى افكند؛ مردانى از قومت راز دل خود را بر ملا ساختند.

3) چون فقدان تو مشاهده نمودند بر ما يورش آورده خفيفمان نمودند. چون از ما ديده بر گرفتى آنچه از تو به ارث برده بوديم غصب شد.

(151) انشدت الزهراء (عليهاالسلام) بعد وفاة ابيها (صلى الله عليه و آله):

[ ابن شهر آشوب: مناقب آل ابى طالب، ج 3:ص 163 (و) مجلسى: بحارالانوار، ج 43: ص 196/ ح 27 (به نقل از ابن شهر آشوب). ]

1) و ما با رفتن تو مصيبت زده شديم؛ زيرا طبيعت و سرشت و نهاد تو پاك بود و نسبى اصيل داشتى.

2) و تو بدر (ماه شب چارده) و نورى بودى كه به وجودت كسب نور مى شد و از جانب خدا بر تو كتاب فرود مى آمد.

3) و جبرئيل (روح القدس) زائر ما بود، پس زمانى كه از ما پنهان شدى درهاى خير به روى ما بسته شد.

4) اى كاش، قبل از رحلتت مرگ ما را در بر مى گرفت. چون تو رفتى پرده ها و حجابها ميان ما حائل گرديد.

5) ما با رفتن تو آنچنان مصيبت زده شديم كه در تمام جهان- از عرب و عجم- مصيبت هيچ مصيبت زده ايى به شدت مصيبت ما نمى رسد.

6) شهرها پس از گستردگيشان بر ما تنگ شد و به دو نوه ات ستمى روا داشته شد كه براى من درد و رنج فراوان دارد.

7) به خدا سوگند، تو بهترين از آفريدگان و راستگوترين مردم از جهت صدق و كذب بودى.

8) مادامى كه زنده هستيم و جان در بدن داريم بر تو گريه مى كنيم و تا چشمان براى ما باقى است بسان ابر بهارى بر تو مى گرييم.

(152) قال المفيد (ره): اخبرنى ابوبكر محمد بن عمر الجعابى، قال: اخبرنا ابوعبدالله (جعفر بن) محمد بن جعفر الحسنى، قال: حدثنا عيسى بن مهران، عن يونس، عن عبدالله بن محد سليمان الهاشمى، عن ابيه، عن جده، عن