به زد و بند يا همكارى با حكومت در مورد الهيار صالح نداريم و همچنين به نظر مى رسد كه صالح حتى در چنين سن بالايى از مخالفان شديد فرمانروايى شاه است.
ب شاهپور بختيار 55 ساله - در تهران به كار وكالت مشغول است ولى از لحاظهاى ديگر خود را كنار كشيده وى كه در اوايل دهه ئ 1340 1961 ه.
ش در نهضت جبهه ئ ملى فعال بشمار مى آمد در سال 1342 1963 ه .ش كوشش نافرجامى براى اين كه جاى صالح را به عنوان رهبر حزب ايران بگيرد بعمل آورد.
اين در زمانى بود كه صالح نتوانسته بود عناصر مختلف جبهه ئ ملى را در اطراف خود گرد آورد.
بختيار كه در امور كارگرى داراى تجربه است و با طرز فكر دانشجويان ايرانى سنخيت دارد، در صورت بودن شرايط مناسب مى تواند پيروان قابل ملاحظه اى را در ميان كارگران و دانشجويان سازمان داده و رهبرى آنها را به عهده بگيرد.
شهرت او تاكنون از هر گونه لكه ئ اتهامى درباره ئ زد و بند با حكومت پاك مانده است و اعتقاد بر اين است كه او مى تواند آنهايى را كه در ميان مخالفان رژيم داراى نقطه نظرهاى مختلف هستند دور خود گرد آورد.
او همچنان عقميقاہ به سياست علاقه مند است و بدين ترتيب سرخوردگى هايى را كه ناشى از عدم فعاليت سياسى اجبارى است، شديداہ احساس مى كند.
نفرت او نسبت به ايالات متحده - كه سياستهاى آن را با سركوبهاى اعمال شده از سوى شاه يكى مى داند - در سالهاى اخير، عليرغم تظاهر خارجى دوستانه نسبت به كارمندان آمريكايى كه او را مى شناسند، ظاهراہ شديدتر شده است.
بختيار، تقريباہ به طور حتم در پى بهره بردارى از هر گونه فرصتى خواهد بود كه براى اقدام سياسى عليه حكومت شاه پيش بيايد.
ج خليل ملكى 64 ساله.
رهبر اتحاديه سوسياليست كه قبلاہ به نام نيروى سوم معروف بود.
ملكى كه هرگز رسماہ جزئى از جبهه ئ ملى نبوده به اتفاق پيروانش در سالهاى اخير به همكارى با ساير عناصر مخالف رژيم علاقه نشان داده ولى تاكنون موفقيت چندانى نداشته است.
ملكى كه از اعضاع سابق حزب توده كمونيست است در اواخر دهه ئ 1320 1941 ه.
ش با اين حزب قطع رابطه كرد و نهضت خود را تاعسيس نمود و تاكنون به نحو پيگيرى ضد كمونيست باقى مانده است.
او آخرين بار در تابستان 1344 1965 ه.
ش دستگير شد و در اواخر 1345 1966 ه.
ش توسط يك دادگاه نظامى محاكمه و به سه سال زندان محكوم شد.
در اواخر همان سال از سوى شاه بخشوده شد و از آن زمان به آرامى در خانه ئ خود زندگى مى كند.
او گاه به گاه با بعضى از پيروان خود ملاقات مى كند ولى جابجايى هاى او و پيروانش به دقت گزارش مى شود.
عناصر مخالف رژيم، مدتهاست كه سوع ظن برده اند به اين كه ملكى ممكن است با شاه همكارى داشته باشد، حكمى نسبتاہ تخفيف يافته سه سال زندان كه در سال 1345 1966 ه.
ش به او داده شد و بدنبال آن بخشودگى او از سوى شاه اين گونه سوع ظن ها بيشتر شايعه كرد.
معذلك ملكى همچنان از احترام پيروان سوسياليست خود از جمله عباس آقا على زاده كه جوانتر و گرايشهاى عملى دارد و منوچهر صفا كه هر دوى آنها در سال 1943 1964 ه.
ش زندانى شده بودند و اكنون آزاد شده و در تهران زندگى مى كنند برخوردار است.
ملكى همچنين از احترام ايرانيان سوسياليست مسلك ساكن خارج برخوردار است.
و به ما گفته شده است كه از طريق ايرانيانى كه بين ايران و اروپا سفر مى كنند با آنها تماس غير مستقيم برقرار كرده است.
در سال 1347 1968 ه.
ش يك حقوقدان ايالات متحده كه به شواهد گسترش يافته اى درباره ئ تعقيب آزار سياسى در ايران علاقمند بود از ملكى ديدن كرد، به ملكى اجازه داده شده كه با اين ديدار كننده ئ خارجى ملاقات كند ولى مقامات به او توصيه كردند كه در اظهارنظرهاى خود محتاط باشد، مبادا به شهرت ايران لطمه ئ جدى وارد كرده و دولت را وادار كند كه عليه او دست به اقدام قانونى بزند.
ملكى كه از مدتها قبل درباره ئ بيهوده يودن رويارويى با دولت آشناست، آرام شد.
اين رهبر سوسياليست كه دچار ضعف مزاج است در خانه اى در تهران زندگى مى كند و اخيراہ سرگرم ترجمه ئ يك كتاب است.
برادر او كه تاجر است از لحاظ مالى به او كمك مى كند به ما گفته شده است كه وى درباره ئ فرصتهاى مخالفان رژيم براى رخنه در قدرت شاه بسيار بدبين است و ظاهراہ تصميم بازنشستگى اجبارى خود از امور سياسى شده است.
معذلك در صورتى كه مخالفان جوانتر و فعال تر رژيم تصميم بگيرند كه عليه رژيم اقدام بكنند، كمتر ترديد مى رود كه آنها از نام ملكى و پرستيژ بين المللى او در محافل سوسياليست به خارجه به عنوان يك جاذبه براى جلب پشتيبانى ايرانيان و ديگران در خارجه بهره بردارى نكنند.
د رضا شايان سن 50 و اندى سال.
يكى از همكاران نزديك ملكى در اتحاديهئ سوسياليست كه با ملكى دستگير و محاكمه شد و در سال 1345 1966 ه.
ش به اتهام انتشار افكار كمونيستى محكوم گرديد مى باشد.
شايان به افسر گزارشگر گفت كه آزادى زودرس او و ملكى از زندان در نتيجه ئ مداخله ئ تيتو رئيس جمهور يوگسلاوى و رئيس جمهور وقت اتريش نزد شاه بوده است كه هر دو با ملكى آشنا بوده اند.
شايان بيكار است و براى پشتيبانى مالى بر پدر خود اتكا دارد.
همه ئ كوششهاى او جهت به دست آوردن كار از سوى مقامات كه اصرار دارند تا زمانى كه او از مخالفت خود با شاه دست بر نداشته كارى براى او فراهم نخواهد شد بى نتيجه بوده است همين اواخر شايان به افسر گزارشگر گفت كه اكنون از او خواسته مى شود كه نه تنها از مخالفت منصرف شود بلكه از سياسيتهاى شاه پيروى كند و اينها شرايطى است كه شايان خاطر نشان ساخته است كه هرگز از آنها اطاعت نخواهد كرد.
شايان مى تواند در داخل ايران سفر كند ولى تقريباہ مانند همه ئ مخالفان رژيم نظير خود، اجازه ندارد به خارج سفر كند.
مقامات، گاه به گاه او را براى مصاحبه احضار مى كند.
و در اين مصاحبه ها از او تقاضا مى كنند تا درباره ئ دوستانى كه با آنها تماس دارد گزارش دهد.
طبق اظهار شايان چنين دوستانى به نوبه ئ خود مورد بازپرسى قرار گرفته و از لحاظ ديگر تحت تعقيب و آزار قرار مى گيرند به طورى كه شايان از مراوده ئ خارج از محدوده ئ چند نفرى بى ميل است.
تا مبادا باعث دردسر بيهوده براى اطرافيان خود بشود.
به ما گفته مى شود، شايان كه زمانى در وزارت كار خدمت مى كرد مى تواند به آسانى پيروانى در وزارت كار براى خود فراهم كند.
بويژه به دليل اين كه گفته مى شود كه او داراى استعداد عوام فريبى است.
شايان ايالت متحده را در فرمانروايى مستبدانه شاه مقصر مى داند و تا زمانى كه شاه از قدرت ساقط نشود راهى براى بازتر شدن فضاى سياسى در ايران نمى بيند.
ه باقر كاظمى 70 و چند ساله.
در زمان نخست وزيرى مصدق وزير امور خارجه بود و به عنوان يكى از رهبران پر قدرت جبهه ئ ملى خوب شناخته شده بود.
او اكنون به آرامى در خانه ئ خود در تهران زندگى مى كند و هيچ گونه فعاليتى ندارد.
در حالى كه با دوستان سياسى گذشته اش ملاقات مى كند، ظاهراہ هيچ گونه تمايلى براى كار بيشتر از تجديد خاطرات و ثبت و ضبط اميدهاى پاك براى آينده ندارد.
در زمان تشييع جنازه ئ مصدق در سال 1346 1967 ه.
ش كاظمى به اتفاق داريوش فروهر و شاهپور بختيار تداركات لازم را براى دفن مصدق به عمل آوردند.
مقامات، كاظمى را از ملاقات با ساير رهبران وابسته به جبهه ئ ملى دلسرد مى كند هر چند فعالانه مانع آن نمى شود.
نتيجه گيرى: هر چند در بالا به چند فقره تظلم از سوى سه گروه بندى مخالف با شاه اشاره شده است، اين مطالعه بدون چند سخنى درباره ئ اين كه چرا بعضى از اين اشخاص معتقدند كه موضع آنها در دراز مدت بيهوده نخواهد بود، تكميل نخواهد شد.
و همچنين شايسته است كه خط استدلال و لااقل بعضى از استدلالهاى به كار رفته از سوى اين اشخاص در مكالمات خود با ماعمورين سفارت نشان داده شود.
همه ئ آنها همچنان معتقدند كه شاه هرگز از پشتيبانى اصيل مردم ايران برخوردار نبوده و نخواهد بود.
آنها معتقدند كه شاه در سال 1332 1953 ه .ش هنگامى كه مصدق - محبوب ترين رهبر ايران در ازمنه ئ اخير - سرنگون شد با مساعدت ايالت متحده تا راه را براى بازگشت شاه از رم هموار كند، به نحو خدشه ناپذيرى مهر خارجى بر خود زد.
آنها مدعى هستند كه ايرانيان از سركوبى بى رحمانه فعاليت مشروع سياسى تضمين شده در قانون اساسى ايران نفرت دارند و آنها پيش بينى مى كنند كه به مرور زمان با آگاهى بيشتر و بيشتر ايرانيان در امور سياسى فشارها بر روى هم انباشته خواهد شد و منجر به سرنگونى شاه خواهد گرديد.
آنها نتيجه گيرى مى كنند كه با بروز بحرانى، تسلط شاه بر ايران، دوام نخواهد آورد، بويژه بحرانى كه در زمينه ئ اقتصادى باشد، كه پيش آمدن آن ناگزير است بدين مناسبت مخالفان رژيم از سقوط اخير، ايوب خان در پاكستان دل و جراعتى به خود داده اند و پيش بينى مى كنند كه اوضاع در ايران از هم پاشيده شود، سقوط شاه سريع تر خواهد بود.
عليرغم تبليغات دولت درباره ئ اصلاحات انقلاب سفيد شاه به عقيده ئ آنها وضع اكثر ايرانيان چندان بهبودى نيافته و فساد همچنان غوغا مى كند و زورگويى هاى جزئى ديوانسالاران ايران، بلا انقطاع ادامه دارد.
اين اشخاص كه عدم تصاوير ثروت بين كارگران غير ماهر در شهرهاى ايران كه تعدادشان بسيار زياد است و اكثر آنها يا بيكارند و يا نان بخور و نميرى درمى آورند و آنهايى كه در ساختمانهاى كاخ مانند به راحتى روزگار مى گذرانند اشاره مى كنند.
آنهايى كه ادعاى كارشناسى در امور اقتصادى دارند آنچه را كه آنها هزينه هاى افراطى دولتى مى نامند كه به نحو قابل ملاحظه اى ناشى از خريد تجهيزات فوق العاده پيچيده ئ نظامى در قبال تهديدات خارجى مى باشد، مورد انتقاد شديد قرار مى دهند.
و معتقدند كه اين تهديدات خارجى زائيده ئ تخيلات شاه است.
بعضى از آنها مى گويند كه هزينه هاى نظامى شاه براى خود شاه ضرورى است زيرا اين هزينه وفادارى دستگاه عظيم نظامى را كه او رژيم خود را بر روى آنها بنا نهاده تاعمين مى كند.
در حال حاضر آنها به ويژه نسبت به تصميم شاه براى تقبل پرداخت هزينه كامل دفاع از تاعسيسات نفتى در جنوب را مورد انتقاد قرار مى دهد و مدعى هستند كه چنين تاعسيساتى تنها براى ايران منبع درآمد سودآورى نيست بلكه به خاطر ملل ثروتمند غربى است كه براى حمايت از دسترسى خود به نفت خليج فارس، محتاج به آن مى باشند.
آنها ضمن اشاره به اين تصميم مى گونيد كه با چنين تصميمى شاه به صورت يك عروسك خيمه شب بازى قدرتهاى بيگانه درآمده است.
مخالفان رژيم در ايران به علت اين كه هيچ گونه برنامه اى، كه بتوان آن را از آنها ناميد و با آنچه كه شاه عمل مى كند تفاوت داشته باشد، ندارد ترجيح مى دهند بر روى نكات منفى آنها تاعكيد كنند و ثبات و اصلاحات نوگرايانه و دامنه ئ وسيع پيشرفتهاى چشمگير را كه در سالهاى اخير به وسيله ايران به عمل آمده كوچك بشمارند.
بنابراين ما شك داريم به مرور زمانت نقطه نظر آنها تحويل يابند، زيرا كه اگر نه همه ئ آنها، مطمئناہ بيشترشان، سالهاى زيادى از عمر خود را صرف فعاليت عليه رژيم كرده اند.
براى بيشتر آنها تغيير خط مشى در چنين مرحله اى به منزله ئ رد شخصيت و هويت خودشان خواهد بود.
و براى كسانى كه سنى از آنها گذشته است به منزله ئ آن خواهدبود كه يك عمر كوشش و از خود گذشتگى آنها به ياد مى رود.
شاه به نوبه ئ خود درباره ئ قدرت خويش، اعتماد دارد و بيش از اندازه لازم در عجله است تا وقت خود را صرف آرام كردن بدگويان خود بنمايد كه به عقيده ئ وى به هر صورت بجز منفى بافى كار ديگرى از دستشان برنمى آيد.
شاه ظاهراہ به جاى همه ئ اينها تصميم گرفته است.
تصميماتى كه از چند سال پيش اتخاذ كرده است اجرا كند و موج نوگرايى را به پيش ببرد و مخالفان عصيانگر رژيم را به حال خودشان بگذارد تا بتدريج از ميان بروند و در انتظار پيشگوئيهاى نحوست بارى باشند كه تمايل به آن را دارند.
لطفا منتظر باشید ...
