67 شماره سند 5 ژانويه 15 - 1963 دى 1431 تاريخ:

سفير، جهت آقاى راكول دبليو.جى.ميلر

سند شماره 67 حسين مهدوى 1- طبقه بندى: خيلى محرمانه سفير، جهت آقاى راكول دبليو.
جى.
ميلر تاريخ: 5 ژانويه 15 - 1963 دى 1431 مكالمه با آقاى حسين مهدوى رهبر گروه روشنفكران جبهه ملى در باره كنگره اخير اين جبهه كه بين 4 تا 10 دى 1341 تشكيل شده بود.
يادداشت بيوگرافيك : دكتر حسين مهدوى عضو خانواده مهدى است كه در درا اخير در دو كتاب، يكى به قلم  آن سنكلر مهدوى  تحت عنوان  ماجراى ايرانى  و ديگرى بقلم  محمد مهدوى  تحت نوان  چيزى انسانى  بنحو ماهرانه اى توصيف شده است.
پدر دكتر مهدوى مانند خويشاوندش حاجى ملك بزرگترين ملاك خراسان، بازرگان و ملاك بود.
نسل دكتر مهدوى اشخاص صاحب حرفه و روشنفكر بودند.
تحصيلاتى كه مهدوى هاى ارشد اصرار داشتند كه فرزندانشان داشته باشند- هر چند خود آنها اين تجربه را نداشتن - بدون استثنا به آرزوهاى مبارزه جويانه دكتر مهدوى براى اينكه ايران بسوى يك ملت مدرن دمكراتيك هدايت شود كمك كرد.
حسين مهدوى به عنوان يك دانشجو در آكسفورد و يك عضو صاحب مقام در دفتر اقتصادى سازمان برنامه، چه از طرف همرديفهاى خود و چه از طرف مافوقهايش ، با توجه به توانايى هاى فكرى، مورد احترام بود.
در سال 1339 دكتر مهدوى در دانشگاه پرينستون تحصيل مى كرد.
بدنبال يكسال تحصيل در ايالات متحده وى به اين نتيجه رسيد كه ادامه كار در سازمان برنامه  هنگامى كه رژيم نه برنامه ريزى را درك مى كند و نه مايل به درك آن مى باشد  بى ثمر است و مدت كوتاهى پس از بازگشت از ايالات متحده اين سازمان را ترك كرد.
او آنگاه به جبهه ملى پيوست و افراد بسيار ديگرى را كه داراى زمينه و سابقه مشابهى بودند تشويق به پيوستن به آن كرد زيرا  تنها از طريق يك حزب سياسى فعال است كه ايران مى تاند دگرگونيهاى لازم را قبل از اينكه به نحو پر معنايى پيشرفت كند بوجود آورد  هر چند دكتر مهدوى تنها 30 ساله است ولى نفوذ قابل لاحظه اى در ميان روشنفكران وانتر دارد.
او به اتفاق برادر زاده اش فريدون مهدوى " كه دو سال از او بزرگتر است " و هدايت اله متين دفترى نوه دكتر مصدق، نفوذ قابل ملاحظه اى بر روى دانشجويان دانشگاه دارد.
نظريات او كه در اين يادداشت نقل شده جالب مى باشند.
زيرا آنها به نحو بارزى نظر گروه روشنفكران جوان را در داخل جبهه ملى ابراز مى دارند.
ديدگاههاى دكتر مهدوى در باره كنگره جبهه ملى كنگره با سه مسئله اساسى مواجه بود.
برنامه جزئى، سازمان حزبى و مسئله نهضت آزادى جناج چپ.
1- هر چند چنين احساس مى شد كه منشور جبهه ملى منشا بگوموهاى زيادى خواهد شد.
معذالك به اتفاق آرا به تصويب رسيد و تنها داريوش فروهر ايراد گرفت.
اين منشور خلاصه اى است از گزارشهايى كه ظرف مدت يكسال و نيم به كميته پژوهش و برنامه ريزى تسليم شده است.
اين كميته به سه بخش تقسيم شده بود.
سياسى، اقتصادى، و اجتماعى، ما " جبهه ملى - م " در نظر داريم در آينده نزديكى كتابى شامل گزارشهاى كامل كه خلاصه هايى از آن گرفته شده است منتشر كنيم.
مقدمه اين كتاب كه با لحن ديگرى وشته شده بقلم كميته اجرايى مى باشد.
بخش سياسى اين منشور به طور كلى حاكى از نگرانى در مورد حزب است هر چند حزب ايران بيشترين نفوذ را در تعيين شكل نهايى دارد.
قسمتهاى اقتصادى منشور بعهده اقتصاددانان جوان آموزش ديده واگذار شده است.
قسمتهاى مربوط به سياست خارجى بر طبق فرمولى كه دكتر مصدق تحت نام  فرمول دفاعى  تنظيم كرده نوشته شده است.
مثلاہ موافقت نامه دو جانبه بين ايران و ايالات متحده از لحاظ ماهيت، دفاعى است تا تعرضى، و بنابر اين براى جبهه ملى قابل قبول مى باشد.
سنتو از لحاظ ماهيت، دفاعى است ولى دوران سودمندى خود را سپرى كرده بطورى كه جبهه ملى در باره اين موافقت نامه به طور جدى محتاط است.
يك چنين پيمان چند جانبه با توجه به تجديد نظرهايى كه در رابطه با اوضاع كنونى در آن صورت مى گيرد به نفع ايران خواهد بود.
علاوه بر اين اگر يك پيمان دفاعى به سياست داخلى ايران كمك كند همانطورى كه بعضى از جنبه هاى اقتصادى سنتو اين كمك را مى كنند به نفع ما خواهد بود كه يك چنين پيمانى را دنبال كنيم.
احساس جبهه ملى در باره منشور، بوسيله صديقى ابراز شده بود.
 از زمان سرنگونى قاجاريه، 60 حكومت در ايران بوجود آمده كه تنها 14 تاى آنها داراى برنامه بوده اند و مجموع اين چهارده برنامه با اين برنامه برابر ندارند  با توجه به اينكه منشور به نحو وسيعى مورد قبول واقع شد، كنگره در باره مسئله سياست نظر واحدى داشت و به همين جهت به مسئله دشوار سازمان پرداخت.
2- سازمان گروههاى جوانتر روشنفكران دانشگاهى كه تعداد آنها 60 نفر از 170 نماينده شركت كننده در كنگره بود پيشنهاد كردند كهجبهه ملى  نوع كميته باز  سازمان را بكار برد و سيستم  حوزه مانند  سازمان را كه تاكنون بكار مى رفت رها كند.
اين پيشنهاد به دو دليل با شكست مواجه شد، اول اينكه اعضا جبهه ملى بطور كلى با بكار بردن  سيستم موضعى  خو گرفته بودند.
دوم اينكه راى اجماع اين بود كه چون انتظار مى رود حكومت به  تدابير سركوبگرانه خود  ادامه دهد، فعلاہ عاقلانه تر خواهد بود كه طريق مخفيانه تر ولى امن تر بكار رود.
حزب ايران كنترل كامل را ر دست دارد.
دكتر صالح، سنجابى و صديقى هنوز هم مردان كليدى بشمار مى روند.
هر چند سنجابى گاه بهگاه به خنجى پيوسته است.
دانشجويان دانشگاه اكنون تحت انضباط گروه ما قرار گرفته اند.
يك ياز چشم گيرترين لحظه هاى تمامى كنگره هنگامى بود كه حجازى و شاهپور بختيار به نقض انضباط از سوى گروه دانشجويى در مقابل كنگره متهم شدند.
بويژه حجازى به عنوان تنها فرد مسئول در سهل انگارى در مورد مشورت با صالح در باره اغتشاشهاى 21 ژوئن 31 " 1961 خرداد ماه 1340 " انگشت نما شد.
حجازى كه از مغزهاى متفكر  حزب ايران است در نتيجه اين محكوميت از سوى دانشجويان به كميته راه نيافت.
بيان اين مطلب در جرايد مبنى بر اينكه دانشجويان با جبهه ملى قطع رابطه كرده اند مطلقاہ حقيقت ندارد.
من هم با آنها بيرون آمدم.
مسئله بر اثر روندهاى پارلمانى بود.
ما به علت نقض اين روندها خارج شديم.
ادعاى دانشجويان بعداہ مورد تاكيد قرار گرفت.
دانشجويان و روشنفكران تنها يك عضو فعال و دو عضو ضعيف در كميته دارند.
فريدون مهدوى تنها به اصرار صديقى انتخاب شد.
ما اقبال خواهيم داشت اگر كس ديگرى را به كميته وارد كنيم زيرا پانزده عضو باقيمانده از سوى 35 عضوى كه قبلاہ انتخاب شده اند تعيين خواهد گرديد.
تنها از طريق انتخابات است كه ما قادر خواهيم بود قابليت خود را ثابت كنيم.
ولى هر چند گروه من آنطورى كه ما اميدوار بوديم موفقيت نداشت، تمامى جو كنگره به يك پارلمان شباهت داشت.
روندهاى پارلمانى بسيار خوب بكار گرفته شده بود.
اگر گروههاى روشنفكران و دانشجويان قبل از كنگر،سال بعد سمتهاى بيشترى در دستگاه رهبرى بدست آوردند اين كار به منزله بدست آوردن كرسى هاى مجلس خواهد بود.
ما تا اندازه اى سرخورده شده ايم ولى در عين حال بسيار خوشوقتيم از اينكه روندهاى پارلمانى در ايران مى تواند كاركند.
 براى ما اين يك نوع چشيدن اندك آزادى بود ما هنگامى خرسند خواهيم شد كه يك مجلس با انتخاب آزاد داشته باشيم.
 در حاليكه كنگره براى گروه محافظه كار گارد قديم با نمايندگى صالح يك پيروزى بشمار مى رفت، كنگره در عين حال ناگزير بود موضع نهضت آزادى دست چپى را در نظر بگيرد.
3- بدنبال واقعه 28 مرداد گروهى تحت رهبرى مهدى بازرگان مخفى شد و ب مقاومت در مقابل شاه رژيم ادامه داد.
نهضت آزادى همچنين داراى اعضايى از حزب توده و اوباش و بعضى اشخاص فاقد تعادل دماغى بو.
احساس نيرومندى در اين باره وجود داشت كه اين گروه بعلت خشونت و ناپايدارى خود نبايد در دستگاه گنجانده شود ولى بازرگان موافقت كرده است كه حزب خود را پاكسازى كند و انضباط كميته را بپذيرد.
نهضت آزادى داراى دو عضو در كميته است ولى دو عضو آزمايشى هستند، همانطوريكه خود حزب به طور كلى آزمايشى است.
عناصر نامطلوب كه از آنها نام برده شده است، قبل از اينكه به آنها وضع حقوقى حزبى داده شود بايد ابتدا تصفيه بشوند.
4- خلاصه طبق اظهار مهدوى، كنگره موفق بود، نداى مصدق براى وحدت كه در يك نوار ضبط شده و در ابتداى كنگره پخش شده بود مورد توجه قرار گرفت.
مهدوى احساس مى كرد كه بكار بردن موفقيت آميز روندهاى پارلمانى و قبول برنامه سياسى و آمادگى براى تسليم در مقابل انضباط كلى حزب در امور سازمانى و عضويت به اين مسئله كه جبهه ملى بصورت يك حزب سياسى منسجم تر و كاراتر در بيايد، كمك كردند.
اين كنگره همچنين ظاهراہ اشتهاى آنها را براى داشتن سهم بيشترى در قدرت تبريز كرده است.
ويليام گرين ميلر خيلى محرمانه