احزاب سیاسی در ایران جلد 1

مى توانيم از شوروى كمك دريافت كنيم.
و اگر همه اين شرايط مورد قبول قرار گيرد مى توانيم با شرايط مساوى از غرب و از شوروى كمك بگيريم.
مع الوصف اگر چنين شرايطى مورد قبول قرار نگيرد هيچگونه ايرادى به ادامه كمك يك جانبه ايالات متحده آمريكا، يعنى بدون توجه به برنامه هاى كمكى شوروى، نخواهد بود.
سنتو - اين پيمان چندين ضربه عليه خود دارد.
اول اينكه مردم ايران نسبت به چنين پيمانى نظر مساعد ندارند زيرا شركت ايران در آن ناشى از اقدام يك حكومت غير مردمى و غير مسئول بوده است.
دوم اينكه اظهار عقيده مى شود كه اين پيمان مستلزم صرف هزينه هاى كلان است و گفته مى شود ك هزينه مشاكرت در اين پيمان بيش از ارزش آن است.
سوم اينكه سنتو، خطر جدى دشمنى روسها را براى ما ايجاد مى كند و براى ما فرصتى لازم است تا عوامل مثبت سنتو را ارزيابى كنيم و تشخيص بدهيم كه آيا اين عوامل مثبت بر نكات منفى آن مى چربد يا خير.
ما به ارزش چنين ابتكاراتى اعتماد چندانى نداريم.
پيمان سعد آباد از طرف امضا كنندگان آن كاملاہ ناديده گرفته شد و وارد كردن انگليسيها در سنتو به ما چندان آسودگى خاطر نمى دهد زيرا ما نمى توانيم متكى به تعهدات آنها باشيم.
من معتقدم كه پيمان دو جانبه با ايالات متحده تضمين بيشترى را براى ايران عليه تجاوز شوروى مى دهد و من به هيچوجه ميل ندارم از اين پيمان دو جانبه داوطلبانه صرف نظر كنم بدون اينكه در عوض نفعى بدست آورم.
تنها زمانى كه ما مى توانيم نسبت به روسها اطمينان داشته باشيم زمانى استه كه از جانب آمريكا آسوده خاطر باشيم.
ما نمى توانيم يك لهستان يا رومانى ديگر باشيم ولى اگر هم تحت سلطه شوروى بر آئيم آن وضع را تحمل نخواهيم نمود.
ايران قطعه قطعه خواهد شد، آذربايجان ، كردستان و خوزستان همه توسط شوروى از ايران جدا خواهند شد.
بى طرفى - اگر بى طرفى براى ايران به معنى جدا شدن از مناسبات دوستانه آن با ايالات متحده و كشانده شدن آن بطرف شوروى باشد من اين نوع بى طرفى را نمى خواهم.
من بى طرفى قلابى را نمى خواهم.
يك چنين بى طرفى به نفع كشور ما نيست.
نظام مورد نظر من نظامى است كه در آن خاورميانه از مصر گرفته تا پاكستان و احتمالاہ هند بصورت يك واحد امنيتى منسجم در ايند كه قدرتهاى بزرگ نيز بر آن نظارت خواهند داشت.
من كاملاہ قبول دارم كه اختلافات بزرگى بين كشورهاى خاورميانه وجود دارد و آن ها را از يكديگر جدا مى كند و اينكه اين نقشه بسيار بلند پروازانه است.
ليكن من ايمان دارم كه با توجه به حسن نيست تمام عوامل مربوطه چنين هدفى، روزى تحقق مى يابد.
تحت چنين اوضاع و احوالى ايران مى تواند كاملاہ بى طرف باشد و بدين ترتيب با همسايگان خود شمتحد شده باشد ولى ايران به تنهايى توانايى آن را ندارد كه تا آنجايى كه به اتحاد شوروى مربوط است مدعى بى طرفى باشد.
انتخابات - ترس بزرگ و عميق ما اين است كه در غياب يك مجلس، بعضى از عناصر براى روى كار اوردن يك رژيم ديكتاتورى، شايد زير لواى نظاميان، توطئه بچينند.
هر مجلس و حتى آخرين مجلس براى يك چنين اقدامى مانعى محسوب مى شود و يا لااقل نبودن مجلس چنين اقدامى را تسهيل مى كن.
تحت اوضاع و احوال كنونى، ترجيح مى دهيم كه انتخابات هر چه زودتر برگزار شود شايد جبهه ئ ملى تنها بيست كرسى را بدست آورد ولى اين بيست كرسى علاوه بر وجود يك مجلس كافى خواهد بود كه بدست گرفتن قدرت را از سوى يك رژيم ديكتاتورى دشوار سازد.
از سوى ديگر اگر ما يقين داشته باشيم كه چهار يا پنج ماه اوضاع بر يك اساس كم و بيش ثابتى هر چند نه كاملاہ بر اساس قانون ادامه يابد، به نفع ما خواهد بود اگر براى انتخابات مدت طولانى ترى را صبر كنيم، سه يا چهار ماه، به ما اجزاه خواهد داد تا بهتر متشكل شويم و بنابراين كرسى هاى بيشترى بدست آوريم ولى در محيط امروزى نمى توانيم اطمينان داشته باشيم كه فردا در زندان نباشيم و كشور توسط يك ديكتاتور نظامى اداره نشود.
اصلاحات ارضى - در ايران بايد اصلاحات ارضى انجام بگيرد ولى ملاحظات ديگر نيز وجود دارد.
تقسيم ناگهانى اراضى، تولدى كشاورزى را به نحو محسوسى كاهش خواهدداد.
مالكان خوب، بيش از رعيت هاى خود و حتى بهتر از دولت به نحوه ئ اداره ئ مزرعه و فراهم كردن لوازم مورد احتياج آن وارد هستند.
آنها سرمايه مورد لزوم را نيز دارند.
بتدا لازم است كه كشاورزان بصورت جزئى از كوشش ملى در آيند نه اين كه در قسمتى از فعاليتهاى شركت كنند.
اين موضوع بستگى به آگاهى و موضع كشاورزان دارد.
يك برنامه ملى لازم است تا وضع كشاورزى را بهبود دهد و توليد كشاورزى را افزايش داده و زندگى كشاورز را بصورت معقول ترى در آورد و سپس تحصيلات نيز لازم است.
زمان طولانى و برنامه هاى متعددى لازم است تا ما بتوانيم به نحو احسن به مرحله اى برسيم كه زمينهاى كشاورزى قطعه قطعه شوند.
حجم قدرت نظامى - اگر هم پيمانان ما در زمينه دفاعى به ما تضمين هاى كافى بدهند ما به ارتشى به اين وسعت نياز نواهيم داشت.
با داشتن اين تضمينها يك ارتش پنجاه تا شصت هزار نفرى آموزش ديده، بايد براى كشورى مانند ايران كافى باشد.
كارخانه ئ ذوب آهن - مطمئن نيستم كه ما ذخاير آهن و ذغال سنگ كافى داشته باشيم.
ولى اطلاعات مختصر و نا مطمئنى كه من بدست آورده ام حاكى از آن است كه ما ذخاير آهن و ذغال سنگ به اندازه ئ كافى داريم.
اگرآن قدر داشته باشيم كه وجود يك كارخانه ئ ذوب آهن از لحاظ اقتصادى مقرون بصرفه باشد چنين كارخانه اى بايد در ايران احداث شود.
چنين كارخانه اى يك عنصر لازم در رشد صنعتى ايران خواهد بود كه بايد با رشد صنعت كشاورزى توام باشد.
افكار عمومى نيروى بزرگى در حمايت از احداث كارخانه ئ ذوب آهن است.
اين طرح مورد قبول عامه است.
ولى اگر از لحاظ اقتصادى مقرون به صرفه نباشد، گمان نمى كنم كه تنها براى احداث يك مظهر و پرستيژ و حيثيت، پرداخت ده ميليون دلار ضرورت داشته باشد.
معذلك وجود يك برنامه سالم و منطقى براى رشد صنعتى ايران ضرورى است زيرا ظرفيت كشاروزى ما در زمينه عمرانى، بخاطر كمبود آب و زمين مزورعى شديداہ محدود است.
هيئت حسن نيت براى اتحاد شوروى - اگر يك حكومت جبهه ئ ملى روى كار مى بود من در صورت امكان از يك هيئت حسن نيست با هر گونه وسيله ئ ديگرى كه در دسترس داشتم براى برطرف كردن سوع تفاهماتى كه ممكن است مانع حفظ روابط عادى با اتحاد شوروى باشد اتسافده مى كردم.
هر چند به راستى نمى دانم كه آيا چنين طرحى امكان پذير است يا خير.
از سوى ديگر ايران بتنهائى نمى تواند در مقابل شوروى كارى از پيش ببرد.
تنها از طريق حفظ روابط حسنه و شايسته با غرب و تنها با كمك و تفاهم با غرب است كه ما مى توانيم روابط حسنه ئ مطمئن با ن ها " روسها - م " داشته باشيم.
قدرت و ظرفيتهاى حزب توده " كمونيست " - صادقانه بگويم، ما خبرى در مورد قدرت حزب توده يا شخصيت ها و تشكيلات آن نداريم.
ولى گاهى در اجتماعات مختلفمان متوجه مى شومى كه آها در ميان ما هستند و ما اثر حضور آنها را در داخل جبهه ئ ملى احساس مى كنيم.
اين امر يك پديده ئ ويژه نيست.
بعبارت ديگر مى توان از طريق حس شامه نيز بوجود آن پى برد.
فشارهاى فوق العادهاى كه آنها براى اتخاذ تدابير افراطى بكار مى برند ما را به وجودشان واقف مى گرداند.
مثلاہ آنها مصرظانه از ما مى خواهند كه نام مصدق را زياد ببريم و يا مى خواهند كه سنتو را شديداہ مورد انتقاد قرار داده و يا به كنسرسيوم نفت حمله كنيم.
سرلشگر نعمت الله نصيرى به من گفت كه در جبهه ئ ملى توده ايها راه يافته اند.
من به او گفتم كه قبول دارم ولى نمى دانم كدامها توده اى هستند.
و از او خواهش كردم كه توده ايها را براى ما شناسايى كند ولى او نپذيرفت و گفت كه اين گونه اطلاعات مربوط به حكومت بوده وسرى است.
من از او پرسيدم كه چرا هميشه بايد سرى باشد.
آيا او اين امر را براى نسل هاى بعدى نگه مى دارد؟ زيرا شناسايى اين فراد يك خدمت ملى است تا بتوان از شر آنها خلاص شد.
او در پاسخ چيزى نگفت.
من مى دانم كه آنها در آنجا 0 در جبهه ملى - م " هستند ولى من آنها را نمى شناسم.
و تنها كارى كه ما براى مخالفت با آنها مى توانيم انجام دهيم، ايستادگى در مقابل فشارهاى شديد آنها و اتخاذ تدابير فوق العاده است براى آن كه موقعيت هاى خطير در جبهه ئ ملى تنها بدست اشخاص فوق العاده قابل اعتماد سپرده شود.
من نمى توانم به شما اطمينان دهم كه شما نمى توانيد يك توده اى و يا يك چپگراى واقعى را در هيچكدام از سازمانها يا كميته هاى ما بيابيد.
احساسات چپگرايانه و افراطى در ميان جوانان و دانشجويان دانشگاه بسيار شديد است.
براى اينكه جپگرايان رهبريت حزب را در دست نگيرند، اجازه نداديم كه رهبران دانشجويى جبهه ملى، انتخاب شوند، بلكه آنها را خود منصوب كرديم.
سازمان و قدرت جبهه ملى - در حال حاضر سياست ما بر اين است كه دائماہ محدوديتهايى را كه حكومت بر فعاليتهاى ما تحميل مى كند مورد آزمايش قرار دهيم.
بدين معنى كه ما مى كوشيم كه فعاليتهاى سازمانى خود را تا آنجا كه ممكن است توسعه دهيم و تا مرحله اى پيش برويم كه با مقاومت فعظال حكومت برخورد كنيم.
بدين ترتيب ما همزمان در همه مراحل اعمال فشار خود را حفظ مى كنيم و مى توانيم از هر گونه ضعف در مواضع دفاعى آنها بهره بردارى كنيم و به محض اينكه زمينه را بدست آوريم ديگر آن را از دست نخواهيم دارد هر چند ممكن است در يك نقطه تسليم شويم تا امتياز بيشترى را در نقطه ئ ديگر بدست آوريم.
ما از اينگونه فشار ثابت در استانها حتماہ استفاده خواهيم كرد.
در حال حاضر مهدى آذر و كاظم حسيبى براى مقاصد سازمانى در مشهد هستند.
ما در آينده نزديك اشخاصى به اصفهان، شيراز و رشت خواهيم فرستاد.
اصغر پارسا اخيراہ به تبريز رفته و در آنجا يك كميته تاعسيس كرده است.
اين كميته مركب از اشخاص خوبى است ولى آنها هنوز خوب انجام وظيفه نمى كنند.
آنها براى اينكه بتوانند به نحو رضايت بخشى با يكديگر كار كنند نياز به زمان و تجربه دارند.
كار سازمانى در تهران بخوبى به پيش مى رود.
در اين زمينه دشواريهاى زيادى وجود داشته ولى در حال حاضر همه چيز خوب است.
روابط جبهه ملى و حزب ايران - در اين زمينه دشواريهايى وجود داشته ولى چندان جدى نبوده است.
بعضى از اعضاع كوچك حزب و افراد غير حزبى گمان مى كردند كه حزب ايران مى كوشد از طريق قبضه كردن همه ئ مناصب مهم و رياست كميته ها و غيره، بر جبهه ئ ملى تسلط پيدا كند.
اين سوع ظن هنوز هم در بعضى موارد باقى است ولى بنظر نمى آيد كه يك مشكل لاينحل باشد.
از لحاظ اصولى، حزب ايران احزابى از قبيل حزب پان ايرانيست وحزب مردم ايران را تحت الشعاع قرار داده و اينها نمى توانند در مقابل حزب ايران رقابت كنند.
رهبر جبهه ئ ملى كيست؟ در عمل هيچكس، مصدق در جال حاضر در جبهه ئ ملى نقشى ندارد.
البته او مورد محبت و احترام همه است ولى نقشى ندارد.
اگر جبهه ئ ملى قرار باشد فردا قدرت را بدست بگيرد الهيار صالح حتماہ نخست وزير مى شود.
او بيشترين زمينه را دارد البته براى جبهه ملى بهتر مى بود اگر شخصيتى مانند مصدق را به عنوان رهبر حقيق مى داشت ولى ما چنين شخصيتى را در حال حاضر نداريم و بايد به رهبرى دسته جمعى كنونى خود كه بخوبى كار مى كند قانع باشيم.
نهضت آزادى ايران - اين گروه اخيراہ براى ما بصورت مشكلى در آمده است.
همانطور كه مى دانيد، مهدى بازرگان سابقاہ عضو شوراى جبهه ئ ملى بود ولى در آن زمان اين گروه رساله اى در حمله عليه بعضى از ما از جمله صالح و خود من منتشر كرد و ما را آلت دست آمريكا خواند و گفت كه با تظاهر به ملى گرايى در صدد بر باد دادن خون فاطمى و از صحنه خارج كردن مردم هستيم.
ما با بازرگان در اين موضوع يك بحث جدى انجام داديم.
اين اشخاص در آنموقع مى خواستند داخل ارتش آشوب ايجاد كنند ولى ما با چنين كارى عمخالف بوديم.
معذلك بازرگان تا زمانى كه به عضويت كميته اجرائى در نيامد در جبهه ئ ملى باقى ماند.
آنگاه شوراى جبهه ئ ملى بصورت معمايى در آمده است كه علاوه بر داشتن تمايلات شديد مذهبى يك گروه آنارشيستى نيز مى باشد.
اين گروه، چپگرا نيست ولى شديداہ آنارشيست است.
با اين همه ممكن است چند نفر چپگرا در ميان آنها باشند.
اگر به صميمت آنها يقين پيدا كنيم آنها را به جبهه ئ ملى راه خواهيم داد.
ولى هنوز به آنها اطمينان نداريم.
بايستى مدتى صبر كنيم تا ببينيم چگونه رفتار مى كنند تا بتوانيم تشخيص بدهيم كه آنها واقعاہ صميمى هستند يا خير.
اگر آنها در جبهه ئ ملى پذيرفته نشوند نفوذ آنها بسيار ناچيز خواهد بود و ممكن است بزودى متلاشى شوند.
بعضى از اعضاع نهضت آزادى ايران ممكن است به عنوان يك فرد در جبهه ئ ملى پذيرفته شوند ولى صراحتاہ بايد گفت كه من شك دارم كه نهضت آزادى بتواند رضايت جبهه ئ ملى را بدست آورد.
با اينحال آنها مثل خارى نيستند كه در بدن ما فرورفته باشند.
على امينى و جبهه ئ ملى - شاه ميانه خوبى با دولت امينى ندارد.
امينى با ارتش نيز رابطه صميمانه اى برقرار نكرده است.
اوضاع بسيار بى ثبات است اوضاع طورى است كه ما نمى توانيم همانطورى كه گفتيم تا زمان انتخابات صبر كنيم.
بدين ترتيب ما بايد امينى را دائماہ تحت فشار قرار دهيم تا انتخابات را هر چه زودتر برگزار كند.
من شخصاہ مدت زيادى از دوستان امينى بوده ام او مرد درستكار و با حسن نيتى است ولى نمى تواند نماينده ئ دولتى ايده آل باشد زيرا از حمايت مردم برخودار نيست.
او نمى تواند در ميان مردم شور و شوق ايجاد كند.
وى قادر نيست در برنامه هاى اصلاحى موفق شود زيرا شاه با او صميمى نيست لذا او نمى تواند از محبت مردم برخودار شود، و در واقع قدرت كافى براى مخالف با شاه را ندارد.