لطفا منتظر باشید ...
فريده ء هفتم علت و معلول
مشتمل بر : غرر1 : در تعريف و تقسيم غرر
2 : در بحث از غايت غرر
3 : در رفع تشكيكها از غايت
در تعريف و تقسيم
مبحث علت و معلول هفتمين فريده از اولين مقصد از بخش فلسفه كتاب شرح منظومه سبزواري را تشكيل مي دهد به طور كلي آنچه كه در اين مبحث بيان گرديده يا بعضي تعريفات است يا بيان اقسام علت و معلول و يا احكام آنها ، كه التبه بيشتر تقيسمات و نيز بيشتر احكام مربوط به علت است نه معلول ، و احكامي كه در اينجا ذكر مي شود گاهي احكامي استكه ميان همه اقسام علت مشترك است و گاهي اختصاص دارد به يك قسم معين از علت ، مثلا از مختصات علت فاعلي و ياعلت صوري است و يا مثلا از مختصات علت جسماني است . و ضمنا به بعضي از مسائل كه مربوط به الهيات بالمعني الاخص و يا مسائل نفس است و متناسب با اين مبحث است اشاره شده است
، مثل اينكه بعد از ذكر يك نوع خاص از تقسيم علت گفته شده است آيا لايق به مقام مقدس واجب الوجود كدام يك از اينها است و آيا در نفس انسان جميع علت ها وجود دارد ياوجود ندارد . اينها است مجموع مسائلي كه در اين مبحث از كتاب " شرح منظومه " بيان شده است . ولي آنچه ما در درجه اول در نظر داريم تعقيب كنيم بعد از بيان مختصري
از تعريفات و بعد از ذكر بعضي از تقسيمات و بعضي از احكام علت و معلول بحث و تحقيق در اصل علت غائي است . چنانكه مي دانيم اين مساله يكي از مسائل مورد اختلاف فلسفه الهي و فلسفه مادي است .فلاسفه مادي جدا منكر اين اصل هستند و فيلسوفان الهي جدا طرفدار آن . در اين تحقيق مي خواهيم ببينيم كه آيا به حكم آنچه از اصول كلي فلسفه استفاده مي شود و به حكم نتايجي كه از تحقيقات علوم دستگير مي گردد
آيا اصل علت غائي را در نظام هستي بايد بپذيريم يا نه ؟ مرحوم حاجي سبزواري اين مبحث را با تعريف علت و معلول و بيان اقسام آنها آغاز مي كند :
ان الذي الشي ء اليه افتقرا
فمنه ناقص و منه ما استقل
و منه خارج و منه مادخل
فعله والشي ء معلولا يري
و منه خارج و منه مادخل
و منه خارج و منه مادخل
، بدين نحو كه اگر شي ء اول نباشد ، دومي نمي تواند و محال است كه باشد ، در آن صورت شي ء محتاج را معلول و شي ء ديگر را علت مي نامند .
