پاسخ اشكال و مناقشه - شرح منظومه جلد 2

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

شرح منظومه - جلد 2

مرتضی مطهری

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

كه بين دو جزء فرض شده هيچگونه دوگانگي در خارج موجود نباشد ، كه قهرا در اين صورت اجزء وي اجزاء ذهني و تحليلي و عقلي خواهند بود ، و اگر اين تركيب در نتيجه تغيير پيدا شده باشد به اين نحو است كه شي ء در ذات و هويت خود متبدل به شي ديگر بشود ، يعني شي ء اول شي ء ، دوم بشود نه اينكه شي ء دوم منضم به شي ء اول گردد . و لذا در اين مورد نمي توان گفت كه شي ء دوم به شي ء اول اضافه ( به مفهوم رياضي ) شده است . مثلا تخم مرغ در تغييرات خود تبديل به جوجه گردد ، يعني همان واقعيت تخم مرغ تبديل به واقعيت جوجه مي شود ، نه اينكه بعد از اين تغيير تخم مرغ به اضافه جوجه ( به مفهوم رياضي كه مستلزم تعدد در وجود خارجي است نه تعدد مفهومي ، يعني صدق معاني كثيره مختلفه بر شي واحد ) موجود باشد . هر جا كه ماده و صورت به معني فلسفي اش به كار مي رود ، همه از قبيل مثال تبديل تخم مرغ به جوجه است نه از قبيل سه مثال سابق الذكر . پس تركيب ماده و صورت تركيب اتحادي است نه انضمامي . و اگر گفته شود كه تركيب صورت با ماده سابقه اتحادي است و با ماده حاضره ، انضمامي است جواب اين سخن بايد در جاي ديگر گفته شود .

با اواتحاد يا انضمام پيدا كرده است ، نه ماده سابقه كه در حال حاضر طبق آنچه قبلا گفته شد ماده ناميده مي شود ، و به علاوه ماده و صورت دو مرحله از يك واقعيت نمي باشند ، بكله دو جزء از واقعيت مي باشند ، پس رابطه دو علت داخلي از نوع رابطه دو مرحله از يك واقعيت نيست ، بلكه از نوع رابطه دو جزء تشكيل دهنده يك حقيقت است .

پاسخ اشكال و مناقشه

جواب اين مناقشه اين است كه آنچه ماگفتيم طبق تعريفي بود كه حاجي سبزواري و ديگران از ماده كرده اند و ماده را عبارت از حامل استعداد شي ء دانسته اند . اگر ماده را به عنوان حامل استعداد تعريف كنيم ( خواه حامل استعداد مركب ، و خواه حامل استعداد صورت ) چنين ماده اي همواره تقدم زماني دارد بر آن چيزي كه اين ماده ، ماده او به شمار مي رود ، و با قياس به اين تعريف ماده ، صوت عبارت است از مناط فعليت مركب ( يا مناط فعليت ماده ) . بنابراين تعريف ، ماده يك شي ء و صورت آن هيچگاه در يك زمان با هم جمع نمي شوند و بر فرض كه جسم را مركب از ماده و صورت بدانيم جسم از صورت خودش و ماده خودش ( طبق اين تعريف ) تركيب نشده است ، بلكه از صورت خودش و ماده اي كه ماده صورت بعدي است تركيب شده است ، و اين ماده و صورتي كه تركيب كننده حقيقت جسم هستند و علت مادي و علت صوري شمرده مي شوند ، نسبت به يكديگر ماده و صورت ( طبق اين تعريف ) نيستند ، پس آنچه گفته مي شود كه

/ 71