1 - اگر تصادمات هوا نبود ، سنگي كه پرتاب مي شد تا پشت فلك اطلس پيش مي رفت .2 - رجوع شود به " التحصيل " ، صفحه ء . 593 3 - حكماء قديم را عقيده بر آن است كه حركاتي كه در جهان هست از قبيل حركاتي كه در كواب و ستارگان يا در جو زمين است ، يا در داخل ذرات است و حتي حركات رشد و نمو گياهان و بلكه حركات داخلي وجود حيوانات ، همه حركات طبعي است و به ندرت حركت قسري پديد مي آيد مانند سنگي كه از كره اي به كره ء ديگر پر تاب مي گردد و شايد بتوان جذر و مد دريا را از اين قبيل شمرد و همچنين است پرواز مرغها يا هواپيماها يا موشكها مادامي كه از فضاي زمين خارج نگشته اند . در افعال ارادي انسان نيز نظير اين دوحالت ديده مي شود . بعضي حركات انسان صد در صد موافق طبع انسان است ، يعني خود طبع و غريزه ، انسان را به سوي اختيار آن كار مي كشاند مانند نفس كشيدن ، خوابيدن ، غذا خوردن و همچنين انتخاب همسر و امثال اينها . و برخي از افعال است كه بر خلاف طبع و مقتضاي غريزه ء بشر است و اين بر دو قسم است ، گاهي موافق حكم عقل است يعني در عين آنكه مخالف طبع است موافق مصلحت است مثل دوا خوردن بيمار ، و گاهي عقل نيز آن عمل را تصويب نمي كند بلكه يك عامل خارجي از قبيل ترس از عقوبت ، آدمي را به آن كار خلاف وادار مي سازد ، مثل تسليم كردن مال به دزد و امثال آن . حكم عقل فقط اين است كه بخاطر فرار از يك مفسده ء بزرگتر اين كار خلاف طبع را انجام بده . بر اساس اين مقياس مي توان بعضي از مسائل روحي را مورد مطالعه قرار داد .
لطفا منتظر باشید ...
