منابع تفسير - آشنایی با تفاسیر و روش های تفسیری نسخه متنی

منابع تفسير

الف ـ قرآن :

قرآن كريم خود، اولين و مهمترين منبع براى تفسير است . ما براى اينكه به مفهوم صحيح آيات پى ببريم ، بايد آنها را بر يكديگر عرضه كنيم و با توجه به آيات ديگر به تفسير آنها بپردازيم . پيامبر گرامى اسلام (ص )در اين زمينه مى فرمايد:

((اِنَّ الْقُرْانَ لَمْ يُنَزَّلْ لِيُكَذِّبَ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ لكِنْ نُزِّلَ لِيُصَدِّقَ بَعْضُهُ بَعْضاً)) قـرآن نـازل نـشـد تـا بـرخـى از آن بـرخـى ديـگـر را تـكـذيـب كـنـد، بـلكـه بـراى آن نازل شده كه برخى از آن ، برخى ديگر را تصديق نمايد.(84) امير مؤ منان (ع )نيز مى فرمايد:

((يَنْطِقُ بَعْضُهُ بِبَعْضٍ وَ يَشْهَدُ بَعْضُهُ عَلى بَعْضٍ))(85) بـعـضـى از قـرآن بـه وسـيـله بـعضى ديگر به سخن مى آيد و برخى از آن بر (مراد) برخى ديگر گواهى مى دهد.

در قـرآن مـثـلاً حكمى در آيه اى به صورت مطلق بيان شده ولى در آيه ديگرى همان حكم را مقيد كـرده و يـا حـكـمـى در آيه اى عام است و حال آنكه در آيه اى ديگر خاص است . مطلبى در آيه اى بـه صـورت مـجـمـل و سـربـسـتـه بـيـان شـده و در آيـه ديـگـر تفصيل آن آمده است . بنابراين اولين و مهمترين منبع براى تفسير قرآن ، خود قرآن است .

چند مثال :

1 ـ قرآن در آيه 254 سوره بقره مى فرمايد:

((يَوْمٌ لا بَيْعٌ فيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ)) روزى كه در آن معامله و دوستى و شفاعت وجود ندارد.

در حالى كه در آيه 17 زخرف مى فرمايد:

((اَلاَْخِلاّءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوُّ اِلا الْمُتَّقينَ)) همه دوستان در آن روز با يكديگر دشمن هستند بجز پرهيزكاران .

بـا تـوجـه بـه آيـه دوم مـعـلوم مـى شـود كـه اطـلاق و عـمـومـيـتـى كـه از آيـه اول ظـاهـر اسـت مـراد نـيـسـت بلكه آيه اول هم ناظر به همين دوستيهاى غير خدايى و دوستان بى تقواست و گرنه دوستى بين افراد با تقوا چون به خاطر خداست ، در قيامت هم پايدار است .

2 ـ در سوره حمد آمده است :

((صِراطَ الَّذينَ اَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ)) راه كسانى كه به آنان نعمت دادى .

و در آيه 69 سوره نساء آنان را چنين برمى شمارد:

((اَلَّذينَ اَنْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيّينَ وَالصِّدّيقينَ وَالشُّهَداءِ وَالصّالِحينَ)) كسانى را كه خداوند به آنان نعمت داده است از پيامبران ، صديقان ، شهيدان و صالحان .

ب ـ سخنان معصومين (ع )

يـكـى از منابع مهم تفسير، سخنان و احاديث نقل شده از پيامبر گرامى اسلام است . آن بزرگوار مـعـلّم ، مـفـسـّر و مـبـيـّن قـرآن بـود و صـحابه آن حضرت هرگاه در فهم قرآن به مشكلى برمى خـوردنـد بـه مـحـضـر آن بـزرگـوار مـشـرف شـده و از ايـشـان سـؤ ال مى كردند.

پيامبر(ص )به نصّ و صريح قرآن ، معلّم و مبيّن كتاب الهى است .

((كَما اَرْسَلْنا فيكُمْ رَسُولاً... يُعَلِّمُكُمُ الْكِتابَ...))(86) همچنانكه در بين شما پيامبرى فرستاديم ... تا به شما كتاب خدا را تعليم دهد.

((وَ اَنْزَلْنا اِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنّاسِ ما نُزِّلَ اِلَيْهِمْ))(87)