بنابراين معلوم مى شود، ابليس قبل از تمردش فرقى با ملائكه نداشته و پس از تمرد حسابش از آنان جدا شده، ملائكه به آن چه مقام و منزلتشان اقتضا مى كرد، باقى ماندند و خضوع بندگى را از دست ندادند و لكن ابليس بدبخت از آن مقام ساقط گرديد، هم چنان كه فرمود: «كانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ اَمْرِ رَبِّه ـ چون از جنس جن بود نسبت به امر پروردگارش فسق ورزيد،» (50 / كهف) و زندگانى اى را اختيار كرد كه جز خروج از كرامت الهى و اطاعت بندگى چيز ديگرى نبود.
خلاصه بحث اين شد كه ابليس موجودى است از آفريده هاى پروردگار كه مانند انسان داراى اراده و شعور بوده و بشر را دعوت به شر نموده و به سوى گناه سوق مى دهد. اين موجود قبل از اين كه انسانى به وجود آيد، با ملائكه مى زيسته و هيچ امتيازى از آنان نداشته است، پس از اين كه آدم عليه السلام پا به عرصه وجود گذاشت، وى از صف فرشتگان خارج شده برخلاف آنان در راه شر و فساد افتاد، و سرانجام كارش به اين جا رسيد كه تمامى انحراف ها و شقاوت ها و گمراهى ها و [اعمال] باطلى كه در بنى نــوع بشـر بـه وقــوع بپيـونـدد، همـه بـه يـك حسـاب مستنـد بـه وى شـود، برعكس ملائكه كه هر فردى از افراد بشر به سوى غايت معارف و سرمنزل كمال و مقام قرب پــروردگــار راه يـافتـه و مى يـابـد، هـدايتـش بـه يـك حسـاب مستند به آنهاست. (1)
1- الميــــــــــــــــزان ، ج: 15 ص: 29 و 57.

تفاوت حركت ملائكه با ساير جنبندگان

«وَ لِلّــهِ يَسْجُــدُ مــا فِـى السَّمـواتِ وَ ما فِى الاَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَالْمَلائِكَةُ...!»(49 / نحل)
« دابَّة » به معناى هر چيزى است كه تحرك و انتقال از جايى به جايى داشته باشد. عموميت كلمه « دابَّة »، انسان و جن و هر دو را شامل مى شود، چون خدا در كلام خود براى جن نيز دبيب (جنبش) را كه براى ساير جنبندگان از انسان و حيوان هست، اثبات مى كند. و از اين كه ملائكه را جداگانه اسم برد، كاملاً مى توان فهميد كه هرچند ملائكه نيز آمد و شد و حركت و انتقال از بالا به پايين و به عكس دارند، لكن حركت آنان از نوع حـركت جنبنـدگان و انتقـال مكانى آنان نيست.
اين آيه دلالت دارد بر اين كه در غير كره زمين از كرات آسمان نيز جنبندگانى هستند كه در آن جا مسكن داشته و زندگى مى كنند. (1)
1- الميزان ، ج: 24 ص: 134.

تفــاوت روح مـلائـكــه بـا روح انســان

«... يَـــــوْمَ يَقُـــــومُ الــــرُّوحُ وَ الْمَــــلائِكَـــةُ صَفّــــا...!» (38 / نبــــأ)
روحى كه متعلق به ملائكه است، از افاضه روح به اذن خداست.  اگر در مورد