دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ جلد 7

من از اين گونه جنگ، آگاهى ندارم و از تو مى‏خواهم مرا بر آنچه بِدان
آگاه نيستم، وا مدارى.

آمادگى ذهنى مردم براى پذيرش شبهه ناروا بودن نبرد با اهل قبله از
يك سو، و شبهه‏افكنى‏هاى مخالفان برنامه‏هاى اصلاحى امام عليه السلام و
بويژه شبكه تبليغاتى معاويه از سوى ديگر، سازماندهى و بسيج نيروها
را با مشكل جدّى روبه‏رو كرده بود. از اين رو، غالبا امام عليه السلام ناچار
مى‏شد شخصا وارد عمل شود و مردم را توجيه كند و زمينه‏ها و عوامل
و چگونگى موضعگيرى‏هايش را بازگويد. امام عليه السلام در آغاز آشكار شدن
فتنه‏ها و ناچار شدن براى جنگ با فتنه‏آفرينان فرمود:

وقَد فُتِحَ بابُ الحَربِ بَينَكُم وبَينَ أهلِ القِبلَةِ، ولا يَحمِلُ هذَا العِلمَ إلاّ
أهلُ البَصَرِ وَالصَّبرِ وَالعِلمِ بِمَواضِعِ الحَقِّ، فَامضوا لِما تُؤمَرونَ بِهِ، وقِفوا عِندَ
ما تُنهَونَ عَنهُ ولا تَعجَلو في أمرٍ حَتّى تَتَبَيَّنوا، فَإِنَّ لَنا مَعَ كُلِّ أمرٍ تُنكِرونَهُ غِيَرا.
¹
درِ نبرد ميان شما و اهل قبله گشوده شد، و اين عَلَم را برندارد، مگر آن كه بينا
و شكيبا و آگاه به جايگاه حق است. پس بدانچه شما را فرمان داده‏اند، روى
آريد و از آنچه شما را بازداشته‏اند، دست بداريد و تا چيزى را آشكارا ندانيد،
شتاب مياوريد؛ چرا كه ما را در آنچه ناخوش مى‏داريد، راه ديگرى نيز
هست.

با اين‏كه امام عليه السلام در توجيه ذهنى مردم، از هيچ فرصتى دريغ نمى‏كرد
و از چرايى مواضع و علل حوادث، براى مردمانْ سخن مى‏گفت، با اين
همه، براى بسيارى دشوار بود كه بپذيرند على عليه السلام يكسرْ حق مى‏گويد و
موضعى استوار دارد و طلحه، زبير و عايشه، يكسر باطل مى‏گويند و به
راه باطل مى‏روند. ²

1 -  نهج البلاغة: خطبه 173.
2 -  ر.ك: ج 5، ص 147 (مشتبه شدن امور بر كسانى كه چشم
بصيرت نداشتند).