عدل الهی نسخه متنی

نكنيد ، خويشتن را ملامت كنيد كه به دعوت من پاسخ مثبت داديد . ارتباط من با شما صرفا در حدود " دعوت " و " اجابت " بوده و بس " . فلسفه و حكمت اين اندازه تسلط شيطان بر بشر ، " اختيار " انسان است . مرتبه وجودي انسان ايجاب مي كند كه حر و آزاد و مختار باشد .

موجود مختار همواره بايد بر سر دو راه و ميان دو دعوت قرار گيرد تا كمال و فعليت خويش را كه منحصرا از راه " اختيار " و " انتخاب " بدست مي آيد تحصيل كند .

در جهان بيني اسلامي ، هيچ موجودي نقشي در آفرينش به صورت استقلال ندارد . قرآن براي هيچ موجودي استقلال قائل نيست . هر موجودي هر نقشي را دارد بصورت واسطه و مجرا واقع شدن براي مشيت و اراده بالغه الهيه است . قرآن براي فرشتگان ، نقش واسطه بودن براي انفاذ مشيت الهي در خلقت قائل است ، ولي براي شيطان حتي چنين نقشي نيز قائل نيست ، تا چه رسد به آنكه او را در خالقيت مستقل بداند آنچنانكه در اوستا اهريمن خالق مستقلي است در برابر آهورامزدا . از اينرو اينكه معمولا كلمه شيطان را در ترجمه متون اسلامي به " اهريمن " يا " ديو " ترجمه مي كنند ، غلط فاحش است .

كلمه شيطان مرادفي در فارسي ندارد و بايد عين لفظ در ترجمه بيايد . شيطان از نظر قرآن به هيچ وجه قطبي در مقابل خداوند نيست ، حتي قطبي در برابر فرشتگان كه به اذن پروردگار دست اندر كار خلقت اند و مجري مشيت الهي در آفرينش اشياء مي باشند نيز نيست .

به طور كلي تصور مردم ما از " جن " با تصويري كه قرآن از جن مي دهد متفاوت است . جن در قرآن موجودي است مانند انسان و مكلف به تكاليفي مانند تكاليف انسان ، ولي موجودي نامرئي ، اما جن در تصور عامه مردم موجودي است در رديف فرشته . قرآن ، جن را با انس ( انسان ) رديف مي كند و عامه مردم با فرشته . شيطان به نص قرآن از نوع جن است .

در جهان بيني اسلامي ، فرشتگان نقشي اجرائي در نظام تكوين دارند ، بر خلاف جن كه از اين نظر هيچ نقشي ندارد . رديف قرار دادن " جن و ملك " در ادبيات اسلامي ، به اعتبار اشتباهي است كه مسلمين از سابقه ذهني با مفاهيم زردشتي دامنگيرشان شده است .

به اصل مطلب برگرديم : جهان بيني اسلامي بر خلاف جهان بيني زردشتي و مانوي و مزدكي يك قطبي است . شيطان از نظر قرآن مصداق : الذي احسن كل شي ء خلقه ( 1 ) و همچنين مصداق : ربنا الذي اعطي كل شي ء خلقه ثم هدي ( 2 ) است .

وجود شيطان و شيطنت و اضلال او خود مبني بر حكمت و مصلحتي است ، و به موجب همان حكمت و مصلحت ، شيطان شر نسبي است نه شر حقيقي و واقعي و مطلق . از همه شگفت تر اين است كه بر حسب منطق قرآن ، خدا خودش به شيطان ، پست " اضلال " و " گمراه سازي " را اعطاء فرموده است .

در اين باره قرآن كريم مي فرمايد : و استفزز من استطعت منهم بصوتك و اجلب عليهم بخيلك و رجلك و شاركهم في الاموال و الاولاد و عدهم و ما يعدهم الشيطان الا غرورا ( 3 ) . در اينجا ، خدا شيطان را مخاطب ساخته به وي فرمان مي دهد كه : " هر كه را از فرزندان آدم مي تواني بلغزان ، با سواره نظام و پياده نظامت بر آنان بتاز ، در ثروت و فرزند شريكشان شو و نويدشان ده ، شيطان جز دروغ و فريب نويدشان نمي دهد " . گوئي شيطان آمادگي خود را براي تحويل گرفتن پست اضلال ، اعلام مي دارد
آنجا كه مي گويد : فبما اغويتني لاقعدن لهم صراطك المستقيم . ثم لاتينهم من بين ايديهم و من خلفهم و عن ايمانهم و عن شمائلهم و لا تجد اكثرهم شاكرين ( 4 ) . " به اين سبب كه مرا گمراه ساختي ، بر سر راه ايشان خواهم نشست ، آنگاه از پيش رو و از پشت سرشان ، و از راست و از چپشان خواهم آمد و بيشتر آنان را سپاسگزار نخواهي يافت " .

1. سجده / . 7 .

2. طه / . 50 .

3. اسراء / . 64 .

4. اعراف / 16 و . 17