لطفا منتظر باشید ...
نظام طولي
مقصود از نظام طولي علت و معلول ، ترتيب در آفريدن و خلق اشياء ، و به اصطلاح ترتيب در فاعليت خدا نسبت به اشياء و صدور اشياء از اوست . علو ذات پروردگار و قدوسيت او اقتضاء دارد كه موجودات ، رتبه به رتبه و پشت سر يكديگر نسبت به او قرار داشته باشند ، صادر اولي باشد ، صادر دومي باشد ، صادر سومي باشد ، و هكذا ، يكي پس از ديگري ايجاد شوند و هر كدام معلول ما قبل خود باشند . البته مقصود ، اول بودن و دوم و سوم بودن زماني نيست ، در آنجا زمان مطرح نيست ، خود زمان يكي از مخلوقات است . آنچه در لسان دين ، به عنوان ملائكه و جنود الهي و رسل الهي ( رسل تكويني نه رسل تشريعي ) و مقسمات امر و مدبرات امر آمده است ، و مفاهيمي مانند عرش ، كرسي ، لوح و قلم ، كه وجود يك سلسله تشكيلات معنوي و الهي را براي خدا معرفي مي كند ، همه براي تفهيم همين حقيقت است كه خداي متعال ، آفرينش را با نظام خاص و ترتيب مشخص ، اراده و اجرا مي كند . اين مطلب را حكما با اصطلاح و زبان مخصوص بيان كرده اند و در معارف اسلامي با زبان ديگر بيان شده است .ما همان زبان اسلامي را كه شيرين تر و رساتر است انتخاب مي كنيم : در اين نظام ، ذات حق در رأس همه موجودات قرار دارد و ملائكه ، مجريان فرمان او هستند ، بين خود ملائكه نيز سلسله مراتب محقق است : بعضي رياست و فرماندهي دارند و بعضي از اعوان و انصار بشمار مي روند ، ميكائيل فرشته مأمور ارزاق ، و عزرائيل ملك موت و موكل بر قبض ارواح است ، و براي هر يك از آندو ، اعوان و ياراني نيز وجود دارد ، هر ملكي پستي مشخص و جايي معين دارد : و ما منا الا له مقام معلوم ( 2 ) . " هر يك از ما فرشتگان ، مقام معيني داريم " .1. قمر / . 49 . 2. الصافات / . 164
