اخلاق در قرآن کریم جلد 2

در دهمين آيه،سخن از پرهيزگارانى است كه هرگاه به خاطر غفلتى مختصر،امواج وسوسه هاى شيطان،آنها را احاطه كند،پرده هاى «غفلت »را با ياد خدا،مى درند.آن گاه طوفان فرو نشيند و پرده ها كنار رود و چشمشان بينا شود،خداوند در اين رابطه مى فرمايد:«پرهيزگاران هنگامى كه گرفتار وسوسه هاى شيطان شوند،به ياد(خدا)مى افتند وبينا مى گردند، ان الذين اتقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا فاذاهم مبصرون » (15) اين تعبير نشان مى دهد كه ياد خدا،چشم قلب انسان را بينا مى كند،در حالى كه «غفلت »از ياد او،راه را براى نفوذ شياطين در دل انسان هموار مى سازد. «طائف »به معنى طواف كننده است و منظور از آن-همان گونه كه جمعى از مفسران بزرگ گفته اند-همان وسوسه هايى است كه از ناحيه شيطان صادر مى شود و گويى اطراف قلب طواف مى كند تا راهى براى نفوذ در كعبه دل پيدا كند و آن را به بتخانه اى مبدل سازد كه اين نفوذ تنها در حال «غفلت »انسان از ياد خداست،زيرا،به محض اين كه انسان به ياد خدا بيفتد،آن وسوسه ها و خطورات از قلب دور مى شود و نور رحمت حق بر آن متجلى مى گردد. يازدهمين آيه،از غافلانى سخن به ميان آمده است كه تا پايان عمر در عالم بى خبرى و«غفلت »به سر مى برند،اما هنگامى كه سيلى «اجل »به صورت آنها نواخته شود و درسكرات موت قرار گيرند و آثار اعمال خود را به چشم بنگرند(در وحشت و اضطراب شديدى فرو مى روند)آن گاه به آنها گفته مى شود:«اين همان چيزى است كه از آن فرار مى كرديد».

سپس اشاره به وضع آنها در قيامت مى كند كه هر انسان،در حالى كه كسى وى را به پيش مى راند،وارد محشر مى شود و گواه(يا گواهانى)نيز هستند(كه آماده اندتا در دادگاه عدل الهى، اعمال او را بازگو كنند،در اين حالت اضطراب شديدى سر تا پاى او را فرا مى گيرد،آن چنان كه گويى قالب تهى كند). در اين حال به او خطاب مى شود:«گفته مى شود تو از اين موضوع غافل بودى و ما پرده را از چشم تو كنار زديم و امروز چشمت كاملا بينا شده است.» در واقع حادثه تازه اى رخ نداده،فقط چشم تو بينا شده است و پرده هاى «غفلت »كنار رفته و حقايق را،آن چنان كه هست،مى بينى، «لقد كنت فى غفلة من هذا فكشفنا عنك غطائك فبصرك اليوم حديد» (16) دو مامورى كه در قيامت با انسان همراهند،يكى او را به دادگاه عدل الهى مى راند وديگرى به عنوان گواه اعمالش در دادگاه الهى با او همراه مى شود.