لطفا منتظر باشید ...
فصل هفدهم : بخل و امساك
اشاره
نعمتها و مواهبى كه پروردگار در اختيار انسان ها گذاشته،در بسيارى از موارد،بيش از نياز آنهاست،به گونه اى كه مى توانند ديگران را نيز در آن سهيم كنند،بدون آن كه زيانى به زندگى خودشان برسد،ولى گروهى به خاطر صفت رذيله «بخل »از اين كارامتناع ورزيده و هيچ كس را در اين مواهب خدادادى سهيم نمى كنند.گاه نيز با نمايش ثروت و قدرت به محرومان،نمك بر جراحات قلبشان پاشيده و گويى از اين كار زشت و غير انسانى خويش لذت هم مى برند.گاه اين صفت با«انحصار طلبى »و«خود برتر بينى »و«حرص و آز»نيز آميخته شده وزشتى آن را چند برابر مى كند. اگر نگاهى به جهان آفرينش بيندازيم،همه جا سخاوت و انفاق و بذل و بخشش رامشاهده مى كنيم.خورشيد دائم مى سوزد و بخشى از وجودش را تبديل به نور و حرارت مى كند و آن را به تمام منظومه شمسى مى رساند و با نور و گرماى خود به همه مخلوقات،زندگى مى بخشد.
زمين با انواع مواهبى كه در دل دارد،از مواد غذايى گرفته تا معادن گران بها وآب هاى زيرزمينى،همه را رايگان در اختيار بشر نهاده و سخاوتمندانه انسان را يارى مى دهد.ساير موجودات جهان نيز هر كدام دست هاى سخاوتمند خود را سوى انسان ها گشوده اند تا سخاوت خويش را نشان دهند.
علاوه بر عالم كبير در عالم صغير،يعنى،وجود يك انسان نيز همين مساله حكم فرماست.قلب، دستگاه تنفس،معده،چشم،گوش،دست و پا هيچ كدام تنها براى خودشان كار نمى كنند و هرگز در خدمت به ساير اجزاء بدن،«بخل »نمى ورزند،بلكه آنچه را كه دارند سخاوتمندانه در ميان خود و تمام سلولهاى بدن تقسيم مى كنند. در جهانى كه همه جا«سخاوت »حكم فرماست،آيا جايى براى انسان بخيل وجوددارد؟آيا ناهماهنگى با عالم هستى او را به فساد و مرگ نمى كشاند؟
روى اين اصل،نكوهش «بخل »و مدح و ستايش «سخاوت »به طور گسترده در آيات و روايات اسلامى به چشم مى خورد كه در آنها«جود و سخاء»به عنوان يكى از بارزترين صفات فعلى الهى و يكى از ويژگى هاى پيشوايان معصوم عليهم السلام معرفى شده است. با اين اشاره،به آيات قرآنى باز مى گرديم و بازتاب گسترده «بخل »و«سخاوت »را دربخشى از ايات قرآن مورد بررسى قرار مى دهيم.
1- ان قارون كان من قوم موسى فبغى عليهم و آتيناه من الكنوز ما ان مفاتحه لتنوءبالعصبة اولى القوة اذ قال له قومه لا تفرح ان الله لا يحب الفرحين ابتغ فيما اتاك الله الدار الآخرة و لا تنس نصيبك من الدنيا و احسن كما احسن الله اليك و لا تبغ الفساد فى الارض ان الله لا يحب المفسدين .(سوره قصص،آيه 76 تا 77)
2- انا بلوناهم كما بلونا اصحاب الجنة اذ اقسموا ليصرمنها مصبحين لا يستثنونطاف عليها طائف من ربك و هم نائموناصبحت كالصريم (سوره قلم،آيه 17 تا 20)
3- و منهم من عاهد الله لئن آتانا من فضله لنصدقن و لنكونن من الصالحين-فلماآتاهم من فضله بخلوا به و تولوا و هم معرضوناعقبهم نفاقا فى قلوبهم الى يوم يلقونه بما اخلفوا الله ما وعدوه و بما كانوا يكذبون (سوره توبه،آيه 75 تا 77)
4- و لا يحسبن الذين يبخلون بما آتاهم الله من فضله هو خيرا لهم بل هو شر لهم سيطوقون ما بخلوا به يوم القيامة و لله ميراث السماوات و الارض و الله بما تعملون خبير (سوره آل عمران،آيه 180)
5- الذين يبخلون و يامرون الناس بالبخل و يكتمون ما آتاهم الله من فضله و اعتدناللكافرين عذابا مهينا (سوره نساء،آيه 37)
6- و اما من بخل و استغنى كذب بالحسنىسنيسره للعسرى (سوره الليل،آيه 8 تا 10)
7- ها انتم هؤلاء تدعون لتنفقوا فى سبيل الله فمنكم من يبخل و من يبخل فانما يبخل عن نفسه و الله الغنى و انتم الفقراء و ان تتولوا يستبدل قوما غيركم ثم لا يكونواامثالكم (سوره محمد،آيه 38)
8-.. و من يوق شح نفسه فاولئك هم المفلحون (سوره تغابن،آيه 16 و سوره حشر،آيه 9)
9- و الذين اذا انفقوا لم يسرفوا و لم يقتروا و كان بين ذلك قواما (سوره فرقان،آيه 67)
10- قل لو انتم تملكون خزائن رحمة ربى اذا لامسكتم خشية الانفاق و كان الانسان قتورا(سوره اسراء،آيه 100)
