اخلاق در قرآن کریم جلد 2

در چهارمين آيه،ضمن اشاره به نكته مهمى درباره انفاق،آمده است:«كسانى كه اموال خود را در شب و روز،پنهان و آشكار انفاق مى كنند،پاداششان نزد پروردگارشان است،نه ترسى بر آنهاست و نه غمگين مى شوند، الذين ينفقون اموالهم بالليل و النهار سرا وعلانية فلهم اجرهم عند ربهم و لا خوف عليهم و لا هم يحزنون ». (7) بنابراين «سخاوت »و«انفاق »در راه خدا به هر شكل و صورتى كه باشد،محبوب وپسنديده است، از سوى ديگر«انفاق »ترس از عذاب الهى را برطرف ساخته و حزن واندوه را مى زدايد.افراد انفاقگر و بخشنده خوف و وحشتى از آينده ندارند،زيرا،خداوند زندگى آنها را تضمين كرده است و به خاطر از دست دادن بخشى از اموالشان اندوهگين نمى شوند،زيرا مى دانند،آنچه از فضل پروردگار به آنها داده مى شود،بيشتراز آن است كه از دست داده اند.

پنجمين آيه باز با تعبير تازه اى در زمينه انفاق مى فرمايد«هرگز به(حقيقت) نيكوكارى نمى رسيد،مگر آن كه از آنچه دوست مى داريد(در راه خدا)انفاق كنيد و آنچه انفاق مى كنيد،خداوند از آن با خبر است، لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون و ما تنفقوا من شيى ء فان الله به عليم » (8) در ادبيات عرب «بر»به معنى نيكوكارى توام با توجه و از روى قصد و اختيار است و اين نشانه شخصيت و روحانيت انسان مى باشد.جالب اين كه «بر»در آيه به طور مطلق ذكر شده و نشان مى دهد تا سخاوت و انفاق نباشد،انسان هرگز به حقيقت نيكوكارى نمى رسد.گرچه بعضى از مفسران واژه «بر»را به معنى «بهشت »و بعضى به معنى «تقوا»وبعضى به معنى «پاداش نيك »گرفته اند،ولى ظاهر اين است كه مفهوم «بر»وسيع بوده وشامل همه اينها نيز مى شود.

در ششمين آيه،انفاق را ضمن اين كه يكى از اركان مهم تقوا ذكر كرده-تقوايى كه سرچشمه هدايت الهى و محتواى قرآنى است-مى فرمايد:«پرهيزكاران كسانى هستند كه ايمان به غيب دارند(ايمان به خدا و جهان ماوراء طبيعت)و نماز را برپا مى دارند و از نعمتهايى كه بر آنها روزى داده ايم،انفاق مى كنند، الذين يؤمنون بالغيب و يقيمون الصلاة و ممارزقناهم ينفقون » (9) با توجه به اينكه «ينفقون »به صورت فعل مضارع ذكر شده،مفهومش اين است كه آنها انفاق مواهب الهى را به طور مستمر انجام مى دهند و اين نشانه سخاوتمندى آنهاست كه در نهادشان ريشه دوانده و به صورت يك صفت برجسته در آمده است. تعبير به «مما رزقناهم »(از آنچه به آنان روزى داده ايم)اشاره به نكته لطيفى مى كندو آن اين كه آنها مى دانند كه همه اموال،مواهب الهى است،بنابراين،دليلى ندارد كه از انفاق بخشى از آن در راه بندگان نيازمند خدا،«بخل »بورزند.در ضمن روشن است كه «انفاق »منحصر به زكات نيست،بلكه معنى گسترده اى دارد كه هم صدقات واجب و هم مستحبات را شامل مى شود.