علیرضا سبحانی، علی کربلایی پازوکی، احمد بهشتی، عباس جلالی، فاطمه نقیبی، جعفر سبحانی، سید محمد حکاک، اصغر هادوی کاشانی، محمدرضا غفوریان، سید محمود نبویان، علیرضا قائمی نیا، رضا باقی زاده
پيرامون قرآن كريم پژوهشهاى گوناگون صورت گرفته است. يكى از پژوهشهاى انجام شده تبيين و اثبات اين امر است كه الفاظ و تعابير قرآن، وحى مستقيم الهى و يا غير مستقيم و توسط فرشتگان مى باشد، نه اين كه حاصل تجربه و تلاشها و تعبيرهاى پيامبر يا شخص ديگر باشد، چنان كه عده اندكى از نويسندگان بدان معتقدند. چنين مساله اى هم از جهت برون دينى و هم از جهت درون دينى قابل بحث و بررسى است. اين مساله از جهت برون دينى در شماره دوم همين مجله، مورد بررسى قرار گرفت و در اين مقال، از جهت درون دينى و تنها از ديدگاه قرآن مورد كاوش قرار مى گيرد.طبيعى است كه از نظر منطقى، بررسى درون دينى صرفا براى مخاطبان معتقد و متدين، مناسب و قابل پذيرش است. از جهت درون دينى، قرآن و روايات پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و نيز ائمه هدى عليهم السلام به صورت صريح و آشكار، بشرى بودن قرآن را با تاكيدهاى بسيار و نيز به صورتهاى گوناگون نفى نموده و مدعى اند كه قرآن وحى الهى و الفاظى غير بشرى است. آياتى كه بر الهى بودن قرآن، دلالت دارند به اندازه اى زيادند كه ذكر همه آنها به صورت جداگانه و توضيح آنها - هرچند به صورت مختصر - به يك كتاب مستقل با حجم بسيار، نيازمند است. به همين سبب در اينجا تنها به بعضى از آياتى كه بر موضوع بحث تصريح دارند آن هم ذيل دسته ها و عناوين كلى، اشاره مى نماييم:
الف) آيات تحدى
خداوند در آيات متعددى، منكران الهى بودن و از جانب خدا بودن قرآن را به مبارزه دعوت مى كند; يعنى از آنها مى خواهد اگر اين قرآن را از ناحيه بشر مى دانند آنان نيز چنين قرآنى و دست كم يك سوره; مثل سوره هاى قرآن را بياورند، ولى خداوند مى فرمايد: اگر تمام انسانها و جنها را جمع نموده و آنها را به يارى طلبند نمى توانند حتى يك سوره مانند قرآن را بياورند. و در حقيقت از اين طريق، غير بشرى بودن قرآن را ثابت مى نمايد. آيات تحدى (تحدى به معناى مبارز طلبيدن است (1) ) بر معجزه جاويد بودن قرآن، دلالت دارد. به عبارت ديگر قرآن از اين طريق، معجزه بودن خويش را نيز اثبات مى كند (2) و با عنايت به اين كه معجزه، امرى خارق عادت است و انجام آن براى هيچ انسانى ممكن نيست، (3) بر غير بشرى بودن خود تاكيد مى ورزد. آيت الله جوادى آملى در مورد عموميت تحدى مى گويد: «تحدى اختصاصى به اعجاز قرآن كريم ندارد بلكه معجزات پيامبران گذشته نيز همواره همراه تحدى بوده است و آن رسولان الهى هميشه به مردم زمان خود مى گفتند كه هر كس در حقانيت اين معجزه ترديد دارد و آن را كارى بشرى مى داند - نه از سوى خداوند - اگر مى تواند شبيه آن را بياورد» . (4) در مورد برهانى بودن و استدلالى بودن آيات تحدى آورده اند: «لو كان هذا الكتاب من عند غير الله لامكن الاتيان بمثله، لكن التالى باطل، فالمقدم مثله.» ; (5) يعنى: اگر اين كتاب، كلام الله نباشد پس كلامى بشرى است و اگر بشرى باشد، پس شما هم كه بشر هستيد، بايد بتوانيد مثل آن را بياوريد، اگر شما توانستيد مثل آن را بياوريد، بشرى بودنش اثبات مى شود و اگر نتوانستيد، معلوم مى شود كه بشرى نيست و اعجازى است كه ادعاى نبوت و رسالت آورنده آن را اثبات مى كند. قياس استثنايى در تحدى، مشتمل بر قاعده «تماثل » است، وقتى كه دو نفر از يك «نوع » باشند و اوصاف مشتركى داشته باشند، آن دو نفر را «مثلان » مى گويند و حكم عقلى در باره «مثلان » اين است كه «حكم الامثال فيما يجوز و فيما لا يجوز واحد» ; يعنى اگر كارى را يك انسان توانست انجام دهد، ديگر همنوعان او نيز مى توانند مماثل آن را انجام دهند، و اگر اين كتاب (قرآن) را بشر آورده است، پس شما هم كه بشر هستيد بايد بتوانيد كتابى مانند آن و معجزه اى مانند آن بياوريد. خداى سبحان پس از اقامه برهان در تحدى خود، به شرح اوصاف و ويژگيهاى قرآن كريم مى پردازد تا آوردن مثل قرآن را براى مبارزه كنندگان با آن، آسانتر سازد و با اين امر نيز حجت قويترى را بر آنها تمام نمايد. در مورد تحدى قرآن، نمى توان مدعى شد كه «مثل نداشتن » صفت مجموعه قرآن است نه صفت سوره اى از آن; زيرا اگر تحدى خداى متعال در آيات نورانى قرآن، منحصر به خود قرآن مى بود، اين سخن كه مجموعه قرآن بى نظير است، تا اندازه اى قابل قبول بود، ولى در خود آيات تحدى، علاوه بر مجموعه قرآن كريم، به ده سوره، و حتى يك سوره از قرآن نيز تحدى شده است. در سوره مباركه اسراء، به مجموعه قرآن تحدى شده و مى فرمايد: «قل لئن اجتمعت الانس و الجن على ان ياتوا بمثل هذا القرآن لا ياتون بمثله و لو كان بعضهم لبعض ظهيرا» (6) يعنى: بگو اگر انسانها و پريان (جن و انس) اتفاق كنند كه همانند اين قرآن را بياورند، همانند آن را نخواهند آورد، هرچند يكديگر را (در اين كار) كمك كنند.
لطفا منتظر باشید ...
