تفسیر نمونه جلد 9

" هنگامى كه آن روز فرا رسد هيچ كس جز به اراده پروردگار سخن نمى‏گويد" (يَوْمَ يَأْتِ لا تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ).

گاه چنين تصور مى‏شود اين آيه كه دليل بر سخن گفتن مردم در آن روز به اجازه پروردگار است، با آياتى كه مطلقا نفى تكلم مى‏كند منافات دارد، مانند آيه 65 سوره يس: الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ وَ تُكَلِّمُنا أَيْدِيهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ:" امروز بر دهان آنها مهر مى‏نهيم و به جاى آن دستهايشان سخن مى‏گويند، و پاهايشان گواهى مى‏دهند به كارهايى كه انجام داده‏اند" و در آيه 35 سوره مرسلات مى‏خوانيم: هذا يَوْمُ لا يَنْطِقُونَ" امروز روزى است كه آنها سخن نمى‏گويند".

بهمين دليل بعضى از مفسران بزرگ معتقدند كه اصولا در آن روز سخن گفتن مفهومى ندارد، چرا كه سخن گفتن وسيله‏اى است كه ما به آن كشف باطن و درون اشخاص را مى‏كنيم و اگر ما حسى داشتيم كه از افكار هر كس مى‏توانستيم به وسيله آن آگاه شويم هيچگاه نيازى به تكلم نبود، بنا بر اين در قيامت كه كشف اسرار مى‏شود و همه چيز به حالت" بروز و ظهور" در مى‏آيد اصولا تكلم معنى ندارد.

به بيانى ديگر: سراى آخرت سراى پاداش است، نه دار عمل، و بهمين دليل در آنجا خبرى از اختيار انسانى و سخن گفتن به ميل و اراده خويشتن نيست، بلكه در آنجا تنها انسان است و اعمالش و آنچه به آن مربوط است، بنا بر اين اگر سخن هم بگويد همچون سخنان دنيا كه از اختيار و اراده، براى كشف اسرار درون سرچشمه مى‏گيرد نيست، و هر چه بگويد يك نوع انعكاس و بازتاب از اعمال اوست اعمالى كه در آنجا ظاهر و آشكار است.

بنا بر اين سخن گفتن در آن روز همانند تكلم در دنيا نيست كه انسان بتواند به ميل خود راست بگويد يا دروغ.