تفسیر نمونه جلد 9

كه تحت حكومت منند بزنم بخدا نزديك اين كار نمى‏روم ما دام كه مردم شبها به بحث مى‏نشينند و ما دام كه ستارگان آسمان يكى پشت سر ديگرى طلوع و غروب دارد «1».

در اشعار دعبل خزاعى در قصيده معروفى كه در حضور امام على بن موسى الرضا (ع) خواند اين شعر آمده است.

" من بر شهيدان خاندان پيامبر گريه مى‏كنم تا آن زمان كه خورشيد بر افق مشرق نور مى‏پاشد و تا آن زمان كه بانگ اذان براى دعوت به نماز بر مناره‏ها سر مى‏دهد" «2».

البته اين مخصوص به ادبيات عرب نيست، در زبانهاى ديگر نيز كم و بيش وجود دارد و به هر حال دلالت آيه بر ابديت نبايد جاى گفتگو باشد.

و به اين ترتيب نيازى به گفتار كسانى كه مى‏گويند آسمان و زمين در اينجا آسمان و زمين قيامت است، كه جاودانى مى‏باشد نخواهد بود.

5- استثناء در آيه چه مفهومى دارد؟

جمله استثنائيه" إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ" (مگر آنچه پروردگارت بخواهد) كه در آيات فوق هم در مورد اهل بهشت آمده و هم اهل دوزخ، براى مفسران ميدان وسيعى جهت بحث شده است، و مفسر بزرگ طبرسى در تفسير اين استثناء ده وجه از مفسران نقل كرده است كه به عقيده ما بسيارى از آنها سست و با آيات قبل يا بعد به هيچوجه سازگار نيست، و لذا از بيان آنها چشم مى‏پوشيم و تنها آنچه را كه صحيحتر بنظر ما مى‏رسد در اينجا مى‏آوريم و آن دو تفسير است:

(1) نهج البلاغه صبحى صالح خطبه 126.

(2) نور الأبصار صفحه 140 و الغدير و كتب ديگر.