تفسیر نمونه جلد 9

" و اين چنين نيكوكاران را پاداش مى‏دهيم" (وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ).

" اشد" از ماده" شد" به معنى گره محكم است و در اينجا اشاره به استحكام جسمانى و روحانى مى‏باشد، بعضى گفته‏اند اشد، جمعى است كه مفرد ندارد، ولى بعضى ديگر آن را جمع" شد" (بر وزن سد) مى‏دانند ولى بهر حال معنى جمعى آن قابل انكار نيست.

منظور از حكم و علم كه در آيه بالا مى‏فرمايد ما آن را پس از رسيدن يوسف به حد بلوغ جسمى و روحى به او بخشيديم، يا مقام وحى و نبوت است چنان كه بعضى از مفسران گفته‏اند و يا اينكه منظور از" حكم"، عقل و فهم و قدرت بر داورى صحيح كه خالى از هوا پرستى و اشتباه باشد و منظور از" علم"، آگاهى و دانشى است كه جهلى با آن توام نباشد، و هر چه بود اين" حكم و علم" دو بهره ممتاز و پر ارزش الهى بود كه خدا به يوسف بر اثر پاكى و تقوا و صبر و شكيبايى و توكل داد، كه همه اينها در كلمه" محسنين" جمع است.

بعضى از مفسران مجموعه احتمالات حكم و علم را در اينجا سه احتمال ذكر كرده‏اند:

1- حكم اشاره به مقام نبوت (چون پيامبر حاكم بر حق است) و علم اشاره به علم دين است.

2- حكم به معنى خويشتن دارى در برابر هوسهاى سر كش است كه در اينجا اشاره به حكمت عملى است، و علم اشاره به حكمت و دانش نظرى است، و مقدم داشتن حكم بر علم، به خاطر آنست كه تا انسان تهذيب نفس و خودسازى نكند به علم صحيح راه نمى‏يابد.

3- حكم به معنى اين است كه انسان به مقام" نفس مطمئنه" برسد و تسلط بر خويشتن پيدا كند آن چنان كه بتواند نفس اماره و وسوسه‏گر را كنترل كند و منظور از علم، انوار قدسيه و اشعه فيض الهى است كه از عالم ملكوت بر قلب‏