علی قزوینی زنجانی؛ شارحین: میرزا محمد علی تبریزی قراچه داغی، عبد الرحیم تبریزی، میرزا محسن بن محمد، شیخ مرتضی؛ محققان: جواد بیات، بهروز بیات، موسی بیات
و آن عتق مولى است مملوك خود را بعد از موت خود. و صيغه وى [آن] اين است كه بگويد: «أنت حرّ بعد وفاتى قربة إلى اللَّه».يعنى: تو آزادى بعد از وفات من به جهت امتثال امر خداوند.و لكن در اشتراط نيّت قربت (1) خلاف است، أحوط اشتراط است پس او باقى است بر ملكيّت تا بعد از وفات مولى كه از ثلث مال او محسوب مىشود (2) پس اگر مالى به جز او نداشته باشد، تجهيز و دين مقدّم است بربسوى خداوند اگر چه اين تقرّب حاصل نخواهد شد مگر از جهت امر و لكن قربة إلى اللَّه بمعنى امتثال امر نيست اگر چه ديگران هم گفتهاند. شرح(1) يعنى در صورت وصيّت به عتق بعد از وفات و أظهر عدم اشتراط است بلكه در مطلق عتق هم نيّت قربت لازم ندارد اين تصرّفى است كه شخص در ملك خود مىكند (مىنمايد خ ل) مثل اينست كه مالى به ديگرى مىبخشد بلى اگر بخواهد كه ثواب ببرد نمىشود مگر با نيّت قربت و هم چنين است اگر عتق مأمور به بوده باشد وجوبا يا ندبا بخصوصه از جهت كفّاره و غير ذلك كه در آنجا هم نيت قربت لازم است. فتأمّل. شرح(2) يعنى بمجرّد موت آن كس آزاد مىشود و از ثلث مال او محسوب مىشود و آيا بعد از موت آن شخص معيّن صيغه عتق لازم است كه ورثه بخوانند يا نه و ظاهر اينست كه در صورت تعبير به قرار مزبور لازم نيست. بلى اگر بگويد كه اين عبد را بعد از وفات من آزاد كنيد ظاهر اينست كه صيغه عتق از ورثه لازم بوده باشد. شرح