لطفا منتظر باشید ...
دنياى مطلوب و دنياى مذموم
بارها گفته ايم حب دنيا در اين بحث ها چيزى مساوى دنياپرستى است نه بهره گيرى معقول از مواهب مادى در طريق وصول به معنويت كه اگر چنين باشد حب دنيا نيست، بلكه حب آخرت است و به تعبير ديگر بسيارى از برنامه هاى معنوى بدون امكانات مادى ميسر نيست و در واقع امكانات مادى از قبيل مقدمه واجب است كه انسان اگر آن را به نيت مقدمه واجب بجا آورد نه تنها عيبى ندارد بلكه مشمول ثواب الهى نيز مى شود.به همين دليل در آيات فراوانى از قرآن مجيد تعبيرات مثبتى در باره مواهب دنيا ديده مى شود: 1- از جمله در آيه وصيت، از مال دنيا تعبير به «خير»(خير مطلق) شده است، مى فرمايد: «كتب عليكم اذا حضر احدكم الموت اغ ن ترك خيرا الوصية للوالدين و الاقربين بالمعروف...; بر شما نوشته شده: هنگامى كه يكى از شما مرگش فرارسد، اگر «خيرى »(مالى و ثروتى) از خود به جاى گذارده براى پدر و مادر و نزديكانش به طور شايسته وصيت كند!». (23) 2- در جاى ديگر از آن تعبير به «بركات آسمان و زمين » نموده كه درهاى آن به روى پرهيزكاران گشوده مى شود: «و لو ان اهل القرى آمنوا و اتقوا لفتحنا عليهم بركات من السماء و الارض...; اگر اهل شهر و آباديها ايمان مى آوردند و تقوا پيشه مى كردند بركات آسمان و زمين را بر آنها مى گشوديم ». (24) 3- در جاى ديگر از مال و ثروت تعبير به «فضل الله » شده است، در سوره جمعه مى خوانيم: «فاذا قضيت الصلوة فانتشروا فى الارض و ابتغوا من فضل الله...; هنگامى كه نماز(جمعه) پايان گرفت(ممنوع بودن معامله پايان مى يابد و شما آزاديد) در زمين پراكنده شويد و از فضل الهى بهره بگيريد». (25) 4- در جاى ديگر افزايش منابع مالى را به عنوان «پاداشى در برابر توبه از گناه و روى آوردن به سوى خدا» مى شمرد، چنانكه در داستان نوح(ع) مى خوانيم: «يرسل السماء عليكم مدرارا و يمددكم باموال و بنين و يجعل لكم جنات و يجعل لكم انهارا; من به آنها(مشركان) گفتم از پروردگار خويش آمرزش بطلبيد كه او بسيار آمرزنده است - تا بارانهاى پر بركت آسمان را پى در پى بر شما فرستد - و شما را با اموال و فرزندان فراوان(نيروى مالى و انسانى) امداد و يارى كند و باغهاى سرسبز و نهرهاى جارى در اختيار شما قرار دهد». (26) در جاى ديگر منابع مالى را وسيله قوام زندگى شمرده و تاكيد مى كند آن را به دست افراد بى كفايت و نادان قرار ندهيد و از آن به خوبى نگهدارى كنيد: «و لاتؤتوا السفهاء اموالكم التى جعل الله لكم قياما; اموال خود را كه خداوند آن را وسيله قوام زندگى شما قرار داده به ست سفيهان نسپاريد»! (27) 5- در جاى ديگر به مجاهدان راه خدا وعده غنايم جنگى مى دهد و آن را پاداش الهى مى شمرد، مى فرمايد: «وعدكم الله مغانم كثيرة تاخذونها فعجل لكم هذه...; خداوند به شما غنايم فراوانى وعده داده بود كه آنها را به دست مى آوريد، اين(موهبت) را در اختيار شما قرار داد». (28) 6- در بخش ديگر از آيات از نعمت هاى مادى دنيا تعبير به «طيبات » شده است، در سوره اعراف آيه 32 مى خوانيم: «قل من حرم زينة الله التى اخرج لعباده و الطيبات من الرزق...; بگو چه كسى زينت هاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده و روزى هاى پاكيزه را حرام كرده است »؟! در جاى ديگر مى فرمايد: «و اذكروا اذ انتم قليل مستضعفون فى الارض تخافون ان يتخطفكم الناس فآواكم و ايدكم بنصره و رزقكم من الطيبات لعلكم تشكرون; به خاطر بياوريد هنگامى را كه شما گروهى اندك و ضعيف در روى زمين بوديد، آنچنان كه مى ترسيديد مردم شما را بربايند! ولى او شما را پناه داد و با يارى خود تقويت كرد و از روزى هاى پاكيزه(طيبات) بهره مند ساخت شايد شكر نعمتش را بجا آوريد». (29) از اين تعبيرات پرمعنى و مانند آن كه در قرآن وارد شده به خوبى استفاده مى شود كه مواهب مادى دنيا در شرايط معقول، نه تنها نامطلوب و آلوده نيست بلكه پاك و پاكيزه و مايه پاكى و پاكيزگى انسانهاست! 7- در بعضى ديگر از آيات، تعبيراتى ديده مى شود كه نشان مى دهد امكانات مادى علاوه بر اينكه فضل الهى است مى تواند سبب قرار گرفتن انسان در زمره صالحان شود، همان گونه كه در آيه 75 توبه مى خوانيم: «و منهم من عاهد الله لئن آتانا من فضله لنصدقن و لنكونن من الصالحين; گروهى از آنها كسانى هستند كه با خدا پيمان بسته اند كه اگر خداوند ما را از فضل خود روزى دهد قطعا صدقه خواهيم داد و از صالحان خواهيم بود»! اين آيه مخصوصا با توجه به شان نزولش كه در باره يكى از انصار به نام ثعلبة بن حاطب نازل شد كه از پيامبر(ص) درخواست كرد دعا كند خدا مال فراوانى به او دهد تا از آن در راه كمك به نيازمندان و رسيدن به مقام صالحان و شاكران بهره گيرد و پيامبر(ص) با روحيه اى كه در او سراغ داشت براى او دعا نكرد و پس از اصرار دعا فرمود، به خوبى نشان مى دهد كه امكانات مادى مى تواند وسيله اى براى سعادت و خوشبختى انسانها و وصول آنان به درجه صالحان و مقربان گردد. از مجموع عناوين هفتگانه اى كه در آيات بالا آمد به خوبى مى توان نتيجه گرفت كه نعمت هاى مادى دنيا ذاتا مذموم و منفور و زشت و پليد نيستند، بلكه تابع چگونگى بهره گيرى از آنهاست كه به آنها اين شكل را مى دهد، اگر از آنها به طور صحيح بهره گيرى شود، چهره اى محبوب و مطلوب و زيبا و جالب و پاك و پاكيزه دارد، در غير اين صورت منفورند. شاهد اين سخن روايات متعددى است كه در كتاب وسائل در باب «استحباب الاستعانة بالدنيا على الآخرة » (30) آمده است.
