مصونیت قرآن از تحریف نسخه متنی

به زودى وجه اعراب صحيح اين آيات را خواهيم گفت كه طبق لغت فصيح مى باشد و هيچ گونه ضعف و سستى ندارد, اما بايد دانست كه نسبت دادن اين مسائل به دانشمندان برجسته و بزرگى چـون سـعيدبن جبير و ابان بن عثمان خيلى سوال انگيز به نظر مى رسد, زيرا چگونه مى شود وجه اعراب صحيح اين آيات بر آنان پوشيده بماند تا جايى كه گفته باشند, قرائت مشهور, غلط است ؟! آرى ! ايـن گـونـه حـرفها از كسى مانند عروةبن زبير ـكه به لغت و ريزه كارى هاى آن نادان است ـ مى تواند صادرشود.

اكـنـون بـه پاره اى توضيحات درباره آيات چهارگانه مزبور مى پردازيم كه تابناك ترين چهره هاى علوم ادبيات و سخنورى يادآور شده اند.

الف ) آيه63 سوره طه ان هذان لساحران ((338)) حـفـص و عـمـوم مسلمانان با تخفيف و كسر ان قرائت نموده اند و به نظر ما همين قرائت مشهور, درست است .با اين حساب ان مخفف ان مى باشد و نصب نمى دهد و وجود لام در خبر, دليل مخفف بودن آن است .

ابـن هـشـام مـى گويد: هرگاه بعد از ان مكسور و ساكن , لام باشد بدان كه اصل آن ان و با تشديد بوده است , مثل وان كانت لكبيرة ا عـلـى الـذيـن هدى الله ((339)) , و مسلما اين حكم ـجز بر كسانى كه خداوند آنها را هدايت كرده ـ دشوار بود.

زمـخـشرى هم مى گويد: ان در اين گونه موارد, مخففه است و هميشه ـبراى امتيازـ در خبر آن , لام مفتوح مى آيد.بنابراين , اصلا جاى سوالى در اعراب اين آيه باقى نمى ماند.امـا قرائت تشديد با الف [/ان/ هذان لساحران] قرائت بقيه قاريان ـبه جز ابوعمروـ مى باشد و دليلشان ايـن اسـت كـه در نـسخه امام ((340)) اين گونه و با الف بوده و بايد از آن پيروى كرد .

و براى آن , تـوجـيـهـاتـى ذكـر كرده اند كه دور از واقعيت است و مهم, همان قرائت حفص مى باشد كه همه مسلمانان نيز همان طور خوانده اند, ولى ابوعمرو با ياء قرائت كرده , يعنى /ان هذين/ لساحران كه طبق قاعده , اسم ان منصوب شده , لكن اين قرائت , شاذ و مخصوص اوست و نمى توان از آن پيروى كرد.

ب ) آيه69 سوره مائده ان الذين امنوا والذين هادوا والصابئون والنصارى من ا من بالله واليوم الاخر وعمل صالحا فلاخوف عليهم ولاهم يحزنون ((341)) مشهور الصابئون يعنى به رفع خوانده اند كه بر محل اسم ان (الذين آمنوا) عطف شده است .

فـراء مـى گـويـد: هـرگاه اسم ان از كلماتى باشد كه اعرابش ظاهرنيست ـمثل ضمير و موصول ـ مى توان بر محل آن عطف نمود مانند شعر ضابى بن حارث برجمى كه مى گويد:

فـمن يك امسى بالمدينة رحله ـــــ فانى وقيار بها لغريب ((342)) [كه قيار عطف شده به محل اسم ان (ى ) ـكه ضمير متكلم است ـ لذا مرفوع گشته است ].در آيه مورد بحث نيز صابئون عطف شده به محل اسم ان تا با واو هادوا هماهنگتر باشد مانند عطف بر توهم .سيبويه نقل كرده كه عربها مى گويند: انهم اجمعون ذاهبون ((343)) و انك وزيد قائمان ((344)) .

ديـگـر نـحـويين نيز هريك توجيهى ذكر نموده اند, اما مهم اين است كه دانشمندان كوفه و بصره همگى در اين جا رفع را جايز دانسته اند, گرچه هركدام دليلى جداگانه ذكر كرده اند.هـمـيـن آيـه ـبا پس و پيش ـ در سوره بقره , آيه62 آمده است : ان الذين امنوا والذين هادوا والنصارى والـصابئين كه صابئين طبق قاعده اوليه منصوب شده و عطف به محل اسم ان نشده تا با ياى نصارى هماهنگتر باشد.

و در سوره حج , آيه هفدهم مى خوانيم : ان الذين امنوا والذين هادوا والصابئين والنصارى والمجوس كه باز طبق اصل و منصوب آمده و مناسبت لفظى با واو هادوا مراعات نشده است .و ايـن از هنرهاى بسيار زيبا و ظريف قرآن است كه گونه هاى مختلف كلام فصيح و متداول را به كار مى برد.

ج ) آيه162 سوره نساء لكن الراسخون فى العلم منهم والمومنون يومنون بما انزل اليك وما انزل من قبلك والمقيمين الصلوة والموتون الزكوة والمومنون بالله واليوم الاخر.

اين پرسش طرح شده كه چرا در ميان اين صفات المقيمين منصوب گشته است ؟ زمـخـشرى در پاسخ آن مى نويسد: منصوب به مدح شده تا فضيلت نماز را روشن سازد و اين , بابى گـسترده است و پندار كسانى كه گمان كرده اند اين , غلطى در نگارش مصحف مى باشد ارزشى نـدارد
و شـايـد كـسانى كه در قرآن دقت نكرده و شيوه هاى زبان عرب و تفننهايى كه در نصب به اخـتصاص به كار مى رود, نشناخته اند, به اين سخنان گوش فرادهند و از اين مساله غفلت بورزند كه پيشينيان اسلام , به خوبى از اسلام حفاظت كرده و راه هرگونه طعنه را بر آن بسته اند و نسبت به اسلام و دفاع از حريم مقدس آن , بسيار باهمت تر و باغيرت تر از آن بودند كه در كتاب خدا رخنه يا شكافى بگذارند تا ديگران بعد از آنان بخواهند آن را پوشانده و التيام بخشند ((345)) .