اسوه هاى تربيتى و اخلاقى در نهضت حسينى - مقالات حسینی نسخه متنی

اسوه هاى تربيتى و اخلاقى در نهضت حسينى

ايرانيان همچون ديگر ملتها دين اسلام را به اين دليل پذيرفتند كه دينى آسمانى است
و فرامين آن خدايى و پيام آن با پيام فطرت سازگار است. در اين مكتب است كه
ارزشهايى نظير شهادت و جهاد معنى مى دهد و شهيد قداست و ظمت خاصى مى يابد و شهادت
به كام مجاهد شيرين تر از عسل مى گردد. و به كوشش كنندگان راه حق مژده هدايت داده
مى شود: «الذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا» (بقره /132) و مظاهر اين مكتب ارج
مى يابند و شايسته ترين خويهاى آسمانى: ايثار، بيداردلى، ثبات بر طريق حق،
فداكارى، مروت، وظيفه شناسى تجلى مى نمايد. نظر به اين كه در اين مقال سخن از
اسوه هاى تربيتى و اخلاقى است. نخست تربيت و اخلاق را به اجمال تعريف مى كنيم سپس
به معرفى مظاهر و نمونه هاى تربيت و اخلاق در نهضت حسينى مى پردازيم:
تربيت عبارت است از پرورش و تقويت استعدادهاى مثبت و كاهش
استعدادهاى منفى و ايجاد هماهنگى لازم بين آنها.
«اخلاق جايگزينى عادتهاى شايسته به جاى ناشايسته است عادتهايى
كه شرع مقدس اسلام جزئيات آن را مشخص كرده است » ⁽¹⁾ اخلاق بخشى از حكمت
عملى است كه در حوزه فرهنگ اسلامى عبارت از اين است كه امور مربوط به خود و
خانواده و جامعه و سياست برنامه ريزى شود و چنين اخلاقى را كتاب و سنت مى سازد. و
در رفتار بزرگان تبلور پيدا مى كند.» ⁽²⁾
در زندگى امامان شواهد بسيارى داريم كه آنان در عين حال كه تعاليم
انسان دوستانه را ياد مى دادند «خود نيز در مقاطع مختلف:

در گرماى ظهر و سرماى سخت
نيمه شب، دست به عمل زده در هر مقياس كه ممكن بوده است خوراك و وسيله زندگى براى
بينوايان حمل مى كرده اند.» ⁽³⁾ و پيروان خود را عملا تعليم
مى داده اند. خاندان ولايت و ياران باوفاى حسين عليه السلام در قضيه كربلا نيز
همان طور كه در رعايت آداب و دستورات اخلاقى و انجام امور شايسته مظاهر اخلاق
بودند و در تدبير و سياست و اجراى احكام عبادى و تربيتى نيز بهترين سرمشق به شمار
مى آمدند. آنان به جهانيان آموختند كه فرامين قرآنى تنها براى گفتن و نوشتن و
شنيدن نيست بلكه براى اجرا و عمل است.» ⁽⁴⁾ آنان در صحنه پيكار حضور
يافتند و با آفريدن حماسه اى عظيم تعهد خود را به انجام رسانيدند.
نهضت عاشورا هنگامى آغاز شد كه مردم كوفه از ناروايى ها،
نامردمى ها و خودسرى هاى دستگاه بنى اميه به ستوه آمده بودند و حمايت خود را با
هزاران نامه اعلام داشتند. امام با اين كه بى وفايى و سست عنصرى مردم عصر خلافت
پدر و امامت برادر خود را تجربه كرده بود، اما «وى براى تعليم امت جدش رسول الله و
اتمام حجت و حاكميت فرمان الهى امر به معروف و نهى از منكر، دعوت آنان را پذيرفت و
مسلم بن عقيل را با نامه اى روانه كوفه كرد.» ⁽⁵⁾

مسلم سفير امام
حسين عليه السلام

مسلم مؤمنى است كه در قبال مولايش براى خود تعهداتى قايل است
و ماموريت خود را يك تكليف شرعى تلقى مى كند و آن را با عشق مى پذيرد و روانه كوفه
مى شود به محض ورود، شيعيان دسته دسته با وى بيعت كردند. مسلم، مسلمانى پرهيزكار و
پاكدل بود كه به حقيقت براى اين نام برازندگى داشت; آن چنان معتقد بود كه رعايت
مقررات دين و سيره پيغمبر را از هر چيز مهمتر مى شمرد و در ديندارى او همين بس كه
چون پيغمبر ترور ناگهانى را نهى كرده بود، وى بهترين فرصت را براى قتل ابن زياد از
دست داد و از نهانخانه شريك بن اعور بيرون نيامد تا حرمت اين حكم را زير پا ننهاده
باشد و «نخواست كه به خاطر سلامت خود و پيروزى در ماموريتى كه به عهده داشت حكمى
از احكام دين را نقض كند.» وى با اين حركت ثبات بر طريق حق و پايبند بودن به سنت
پيغمبر و احكام دين و مردود بودن ترور را به پيروان حسين عليه السلام تعليم داد.
مسلم پس از مرگ «شريك » به خانه «هانى » رفت. هانى مردى
سرشناس، محترم و معتقد به حقانيت راه و رسم حسين عليه السلام بود وقتى ابن زياد از
ورود مسلم به خانه «هانى » آگاهى يافت، «هانى » را احضار كرد و به او گفت تا مسلم
را تسليم نكنى رها نخواهى شد. تسليم كردن مسلم براى شيخى سرشناس و محترم غيرممكن
بود. وى هرگز نمى توانست مهمان خود را به دشمن تسليم كند. «پس از گفتگوهاى
بسيار... ابن زياد عصبانى شد و با عصا چهره هانى را زخمى كرد. خبر به قبيله مذحج
رسيد آنان قصر را محاصره كردند. ابن زياد بسيار ترسيد به شريح قاضى گفت برو
«هانى » را ببين كه زنده است و به مردم بگو. شريح او را خون آلوده ديد و برگشت و
گفت وى زنده است. با شهادت ناقض قاضى دين به دنيا فروخته فرصتى ديگر از دست
هواداران مسلم و هانى رفت.» ⁽⁷⁾ هانى يك مؤمن واقعى بود و به هيچ قيمتى
حاضر نبود تغيير جهت دهد، و ابن زياد پس از نجات از مهلكه براى دستگيرى مسلم نيرو
فرستاد.

1- عبدالكريم عثمان، روانشناسى از ديدگاه غزالى، ترجمه و
نگارش محمدباقر حجتى، تهران، نشر فرهنگ اسلامى، 1361، ص
330.

2- محمدرضا حكيمى، دانش مسلمين، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، بى تا، ص
332.

3- محمدرضا حكيمى، شرف الدين، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1360، ص
163.

4- همان، ص
163.

5- سيد جعفر شهيدى، پس از پنجاه سال، پژوهشى تازه پيرامون قيام حسين عليه السلام،
تهران، اميركبير، 1358، ص
149.

6- همان، ص
136.

7- همان، ص
140-
141.