فرهنگ عاشورا در سيره معصومين(ع) - مقالات حسینی نسخه متنی

فرهنگ عاشورا در سيره معصومين(ع)

معنى فرهنگ

آداب و عادات و انديشه ها و اوضاعى كه گروهى در آن
شركت دارند، فرهنگ ناميده مى شود كه از نسلى به نسل ديگر انتقال مى يابد. زبان و
وسيله هاى نمادين ديگر عوامل اصلى انتقال فرهنگ است; در عين حال ممكن است بسيارى
از رفتارها و عادات و رسوم تنها از طريق تجربه حاصل گردد.
اصولا هر جامعه اى براى خود روش و اسوه ويژه اى از
كليات فرهنگى و رفتارى دارد كه امور ضرور انسانى مانند سازمان اجتماعى، دين،
حقيقت جويى، ساختمان سياسى، نحوه تفكر، مؤسسات اقتصادى و فرهنگ مادى آن را به وجود
مى آورد.
از آغاز پيدايش بشر فرهنگ مايه تمايز هر گروه از
گروه ديگر بوده است درجه پيچيدگى سازمانهاى فرهنگى يكى از ابزارهاى تشخيص
جامعه هاى متمدن از جامعه هاى ابتدايى است. «فرهنگ » به معنى تعليم و تربيت، نيز
به كار رفته چنانچه در شعر فردوسى آمده است:
تو دادى مرا فر و فرهنگ و راى تو باشى به هر نيك و
بد رهنماى

عاشورا كدام روز است؟

در كتابهاى لغت چنين آمده است: عاشورا با (الف
مقصوره) و عاشوراء با (الف ممدوده) را روز دهم و بعضى روز نهم دانسته اند. زهرى
گفته است جز در چند مورد، اسمى كه بر وزن فاعولاء باشد شنيده نشده. ⁽¹⁾
از ابن بزرج نقل است كه: «ضاروراء» به معنى «ضرا»
(سختى) و «ساروراء» به معنى «سرا» (گشايش و شادمانى) و «دالولا» به معنى «دلال »
به كار رفته است.
صاحب مجمع البحرين در اين باره گفته است: «عاشورا
يك نام اسلامى است و آن روز دهم محرم است و گاهى الف بعد از عين حذف مى گردد و
«عشورا» تلفظ مى شود». ⁽²⁾
و نيز گفته اند كه عاشورا كلمه اى است عبرى و معرب
«عاشور» كه دهم تشرى يهود باشد كه روزه آن روز «گپور» [كفاره] است و چون آن روز را
به ماههاى عربى انتقال دادند، روز دهم اولين ماه تازيان شد.
چنانچه در ماههاى يهود هم در اولين ماه و روز دهم
است. ⁽³⁾

روايات جعلى در مورد عاشورا

از امور مسلم ترديدناپذير و مورد اتفاق تمام فرق
اسلامى اين است كه حضرت امام حسين عليه السلام بى نهايت مورد علاقه و محبت خاص جد
بزرگوارش پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله بوده است و اظهار اين موضوع از روايات
فراوانى كه تواتر معنوى دارد ثابت مى شود. ⁽⁴⁾
گروه كثيرى از محدثان اسلامى نقل كرده اند كه
پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: «حسين از من و من از حسينم. خداوند دوست دارد كسى
را كه حسين را دوست بدارد». ⁽⁵⁾
در محاوره عربها اين چنين است كه وقتى مى خواهند
بين خود و ديگرى كمال الفت و يگانگى و شدت ارتباط و دوستى را بفهمانند آن تعبير را
به كار مى برند و مى گويند: «فلان كس از من و من از اويم » چنانچه وقتى مى خواهند
نفرت و بيزارى خود را نسبت به ديگرى اظهار كنند، مى گويند: «من از او نيستم و او
از من نيست » شاعر گفته است:
ايها السائل عنهم و عنى لست من قيس و لاقيس منى
پس تعبير «حسين منى و انا من حسين » يا شبه آن
تعبير مانند «حسين منى و انا منه » بر محبت شديد و اتصال و علاقه تام بين پيامبرصلى
الله عليه وآله و فرزند گرامى اش دلالت مى كند.

و نيز قسمت اول حديث «حسين منى »
ارتباط و اتصال جسمى و قسمت دوم آن «و انا من حسين » ارتباط معنوى را مى رساند.
توضيح آن كه «حسين منى » مى فهماند كه امام، پاره تن پيامبر است و به لحاظ مادى به
آن حضرت انتساب دارد و «انا من حسين » مى فهماند كه اگر فداكارى و ايثار و از
خودگذشتگى آن جناب نبود، زحمات پيامبرصلى الله عليه وآله به هدر مى رفت و اثرى از
اسلام باقى نمى ماند.
در روايات فراوانى آمده است كه پيامبرصلى الله عليه
وآله آن حضرت را مى بوسيد و هر وقت او و برادرش امام حسن عليهماالسلام را مى ديد و
مناسبت اقتضا مى كرد، با آنان به مداعبه و ملاعبه مى پرداخت. عده اى از راويان نقل
كرده اند كه رسول خدا يك دست را بر قفا و دست ديگر را بر زنخ فرزندش
حسين عليه السلام قرار مى داد و دهان بر دهانش مى گذاشت. ⁽⁶⁾

و در برخى
از روايات است كه پيامبرصلى الله عليه وآله درباره امام حسين عليه السلام فرمود:
«فداى كسى بشوم كه فرزندم ابراهيم را فداى او كردم ». ⁽⁷⁾
از آنچه به اختصار در عظمت و فضيلت سرور شهيدان
حسين بن على عليه السلام بيان داشتيم و نيز از آنچه رسول اكرم صلى الله عليه وآله
در شدت علاقه و محبت به فرزند بزرگوارش ابراز داشته، به خوبى درمى يابيم كه اخبار
حاكى از عيد بودن روز عاشورا و تبرك جستن در آن روز از قول پيامبرصلى الله عليه
وآله دروغ و افتراى محض است. چگونه ممكن است قبول كرد كه رسول خداصلى الله عليه
وآله روز شهادت ريحانه اش ⁽⁸⁾ را كه مكرر بر مكرر از آن خبر داده
⁽⁹⁾ روز جشن و عيد اعلام كند. در صورتى كه آن حضرت به ياد آن روز گريه
مى كرد.
روايات صحيح كه در كتب اهل سنت نيز نقل شده بر
گريستن رسول خداصلى الله عليه وآله به خاطر شهادت فرزند فداكارش دلالت دارد.

1- رك: دائرة المعارف مصاحب و لغتنامه دهخدا ماده
«فرهنگ ».

2- رك: لسان العرب و مجمع البحرين، ماده «عشر».

3- الآثار الباقيه عن القرون الخاليه باب «القول
على ما يستعمله اهل الاسلام ».

4- فضايل الخمسه من الصحاح الستة 3/260 و 262 ط سال
1384 مطبعة النجف و بحارالانوار 44/
25.

5- همان ماخذ. «احب الله من احب حسينا حسين سبط من
الاسباط » و فهارس مسند ابن حنبل ماده «احب ».

6- فضايل الخمسه 3/
261. عن جابر: كنا مع رسول
الله صلى الله عليه وآله فدعينا الى طعام فاذا الحسين عليه السلام يلعب فى الطريق
مع الصبيان فاسرع النبى امام القوم ثم بسط يده فجعل حسين يفر هاهنا و هاهنا...

7- ... فديت من فديته بابنى ابراهيم. اشاره به اين
موضوع است كه خداوند به پيامبرصلى الله عليه وآله وحى نمود كه يكى از دو فرزندت
(حسين عليه السلام يا ابراهيم عليه السلام را فداى ديگرى كن و اين چنين نيست كه
بخواهم هر دو براى تو بمانند آنگاه پيامبر گريه كرد و اين چنين مصلحت ديد كه
ابراهيم عليه السلام را به خاطر فرزندش امام حسين عليه السلام (كه فرزند على و
زهراعليهماالسلام نيز مى باشند) فدا كند. رك. فضايل الخمسه 3/257 به نقل از تاريخ
بغداد.

8- وسائل الشيعه، 15/97 ط اسلاميه: ريحانتى من
الدنيا الحسن و الحسين...

9- فضائل الخمسه،3/270 و ما بعد و بحارالانوار
44/
250.