به اتفاق جميع علماء فن هيئت , از قدما گرفته تا متاخرين , شمس را نسبت به زمين اوج و حضيض است . حال خواه آن در اثر دور و نزديك شدن شمس از زمين باشد , همان گونه كه قدماء بدان قائل بودند و يا در اثر قرب و بعد زمين از شمس , همان طور كه هيويون روز قايلند , بدين جهت بطليموس و اكثر محققين براى اين كه اوضاع شمس را نسبت به زمين از نظر اوج و حضيض و نيز از نظر سرعت و بطوء توجيه كنند , براى شمس دو فلك فرض كرده اند , يكى به نام فلك ممثل , و ديگرى به نام فلك خارج مركز . فلك نخست را به خاطر اينكه مركزش با مركز زمين يكى است , موافق المركز و فلك دوم را به خاطر اينكه مركزش از مركز زمين خارج است , خارج المركز ناميده اند . بنابراين مراد از مركزين كه در عنوان رساله آمده است , دو مركز دو فلك ياد شده است و نيز مراد از اوج , اوج شمس است . حال بدان كه شناخت فاصله بين دو مركز مذكور و همچنين شناخت موضع اوج شمس از راه براهين هندسى همواره از اهم مسايل فن هيئت به شمار رفته و مى رود , و چون فصل چهارم از مقاله سوم مجسطى به تحرير خواجه نصير الدين طوسى قدس سره حاوى اين دو مسئله بود استاد حسن زاده دام بقائه آن را به منزله متن قرار داد , و رساله تعيين البعد بين المركزين را به عنوان شرح بر آن متن نگاشت . بديهى است كه اين رساله براى خواص اهل فن و آشنايان به مبانى هيوى و هندسى مفيد خواهد بود .
لطفا منتظر باشید ...
