رساله نفس الامر حاوى تحقيقى است , جامع درباره واژه و اصطلاح[ ( نفس الامر] ) كه على رغم كثرت استعمالش , در تفسير آن بين عده اى از محققين اختلاف است . برخى آن را به[ ( عقل فعال] ) و برخى ديگر به[ ( الامر فى نفسه] ) و عده اى به[ ( ما هو اعم من الذهن و العين] ) و طائفه اى به[ ( العلم الالهى لصور الاشياء] ) تفسير نموده اند . حضرت استاد حسن زاده حفظه الله تعالى رساله را با مناظره اى بين علامه حلى و استاد بزرگوارش خواجه نصيرالدين طوسى قدس سرهما آغاز مى كند و سپس مى افزايد كه تحقيق و شناخت نفس الامر مبتنى بر بيان چند امر است . 1 بيان مراد از دو كلمه[ ( نفس] ) و[ ( امر] ) . 2 بيان غرض حكماء از تركيب اين دو كلمه به صورت اضافه . 3 بيان مراد از لفظ[ ( الخارج] ) در اين قول كه گفته مى شود[ ( هذا يطابق الخارج و ذاك لا يطابقه] ) . 4 تحقيق در معناى مطابقت و عدم مطابقت با خارج . 5 بيان عقل فعال و نحوه كينونت حقايق در آن . آنگاه معظم له مطالب بالا را يكى پس از ديگرى البته نه بدان ترتيب پس مى گيردو در هر قسمت مطالبى مفيد و ارزنده از گفته هاى حكماء و محققين و تفسيرهايى پيرامون آنها ارائه مى كند و در مجموع به اين نتيجه مى رسد كه[ ( نفس الامر ] ) را به هر كدام از معانى سابق الذكر تفسير كنيم , قابل توجيه است , لكن هر يك را حكمى خاص است , مثلا اگر آن را به معناى ذات الشى ء فى نفسه تفسير كنيم شامل حق تعالى مى شود , به خلاف معانى