7 تعليقه بر باب توحيد حديقه الحقيقة
كتاب شريف و متين حديقه الحقيقه كه برخى از آن به فخرى نامه و برخى دگر به الهى نامه ياد كرده اند , كتابى است منظوم كه علاوه بر مزاياى ادبى و هنرى , بر مطالب دقيق و معانى بلند عرفانى و فلسفى و اخلاقى مشتمل است و مطالبش غالبا به آيات قرآن كريم و اخبار نبوى و آثار صحابه و كلمات مشايخ ناظر است . اين كتاب اثر طبع روان و ذهن صافى و فكر بلند و ذوق سليم عارف نامدار و حكيم عاليمقدار , شاعر دانا و قصيده سراى توانا مجدود بن آدم , سنايى غزنوى عليه الرحمة است . وى در ميان شاعران و سخن سرايان پارسى اولين كسى است كه افكار بلند عرفانى و ذوقيات لطيف شعرى را درهم آميخت و سبك و شيوه نوينى را پى ريزى نمود . كتاب حديقة الحقيقة كه بر ده باب مشتمل است على رغم طراوت الفاظ و رونق عباراتش , حاوى معانى دقيق و مطالب ظريفى است كه فهم آن به سهولت ميسور هر كسى نيست , لذا حضرت استاد حسن زاده آملى دام مجده ابيات مشكل باب توحيد آن را در قالب تعليقه هايى كه در حاشيه كتاب نگاشته شرح كرده و فهم آنها را براى علاقمندان آسان نموده است , كه در اينجا براى نمونه به مواردى از آنها اشاره مى كنيم . الف ) سنايى گويد :
اى درون پرور برون آراى
وى خرد بخش بى خرد بخشاى
وى خرد بخش بى خرد بخشاى
وى خرد بخش بى خرد بخشاى