مروری بر آثار و تألیفات استاد فرزانه حضرت آیت الله علامه حسن حسن زاده آملی نسخه متنی

كنند . (( ذلك مبلغهم من العلم إن ربك هو اعلم بمن ضل عن سبيله و هو اعلم بمن اهتدى )) ( 1 ) .

بلى ممكن است بگويند : مسلم است كه قرآن حكمى بر خلاف حكم عقل ندارد , ولى سخن ما اين است كه قرآن فوق عقل است و با عقل صرف نمى توان به آنچه كه قرآن حكم مى كند , دست يافت و نيز ممكن است بگويند : مسلم است كه قرآن مبتنى بر كشف است , ولى اين بدان معنى نيست كه هر كشفى حق و مطابق با واقع بوده باشد .

در جواب گوييم : آرى , همين طور است كه مى فرماييد , ولى شما نيز بايد بين فيلسوفى كه عقل گراست و مى خواهد بدون كمك وحى به حقايق و معارفى كه از دسترس عقل صرف دور است دست يابد و فيلسوفى كه عقل را راهگشاى وحى و آن را بدون وحى در فهم بسيارى از معارف الهى را جل مى داند , فرق بگذاريد و همچنين بايد عارفى را كه بر مطلق كشف اتكا دارد و هر كشفى را با هر شرائطى حجت مى داند , از عارفى كه براى كشف ميزانى قائل است , و آن را با شرائط خاصى مى پذيرد و بر هر كشفى اعتماد نمى كند , تمييز دهيد , و در همين جا بسيار به جاست خاطر نشان كنيم : ما در عين حالى كه معتقديم قرآن و عرفان و برهان از يكديگر جدايى ندارند , اين را هم اضافه مى كنيم كه معناى اين سخن نه آن است كه ما هر مطلبى را كه به نام قرآن , يا عرفان , يا برهان عرضه شد , به بهانه اينكه قرآن و عرفان و برهان از هم جدايى ندارند , تصديق كنيم . بلكه بايد بين خود قرآن و عرفان و برهان و بين طرفداران قرآن و برهان و عرفان , فرق گذاشت , يعنى آنچه كه ما مدعى آنيم , عدم ترافع بين خود قرآن و عرفان و برهان است , نه عدم ترافع بين طرفداران و پيروان آنها . زيرا معتقديم : همان گونه كه براى برداشت از قرآن شرايطى است و مفسر نمى تواند بدون توجه به آنها مدعى

1 سوره نجم آيه 30 .