مروری بر آثار و تألیفات استاد فرزانه حضرت آیت الله علامه حسن حسن زاده آملی نسخه متنی

بالتشديد و التخفيف فالتشديد معناه لا ينضم بعضكم الى بعضى يزدحمون وقت النظر اليه و يجوز ضم التاء و فتحها على تفاعلون و تتفاعلون و معنى التخفيف . لا ينالكم ضيم فى رؤيته فيراه بعضكم دون بعضى] ) موجب گرديد تا جناب ايشان در باره رؤيت تحقيقى تام داشته باشد , زيرا ظاهر حديث مورد اشاره موهم اين معنى است كه رؤيت حق تعالى با حاسه بصر براى انسان ممكن است و در حالى كه عقل و نقل هر دو آن را مستحيل مى دانند .

اما اصل حديث مذكور , پس از اين قرار است : [ ( انكم سترون ربكم كما ترون القمر ليلة البدر لا تضامون فى رؤيته ] ) يعنى : بدرستى همان گونه كه ماه را در شب چهاردهم بدون آنكه مزاحم يكديگر باشيد , مى بينيد , پروردگارتان را نيز خواهيد ديد] ) .

قبل از هر چيز اشاره به اين نكته ضرورى مى نمايد كه حضرت استاد چه در اين رساله و چه در ديگر مباحث كلامى همانند ديگر مشايخ علم كلام از قبيل شيخ مفيد , خواجه نصيرالدين طوسى و . . . در اصول اعتقادات فقط بر عقل و قواعد عقلى تكيه مى كند و نقل را اگر موافق با عقل باشد مى پذيرد و گرنه در صورتى كه محملى صحيح از وجوه استعارات و كنايات و غير آن كه در زبان عرب يا غير عرب متداول است , نداشته باشد , اگر مانند متشابهات قرآن قطعى الصدور باشد , در تفسير آن توقف مى كند و علم آن را به اهلش رد مى نمايد , ولى اگر مانند اخبار آحاد صدورش قطعى نباشد به اقتضاى حديث مروى از رسول خدا صلى الله عليه و آله اذا اتاكم عنى حديث فاعرضوه على كتاب الله و حجة عقولكم فان وافقهما فاقبلوه و الا فاضربوا به عرض الجدار ] ) ( 1 ) از آن اعراض مى كند .

روى همين اساس كه ذكر شد استاد حسن زاده دام بقائه بعد از اشاره به

1 هر گاه حديثى از من به شما رسيد آن را بر كتاب خداوند , عقل خود عرضه كنيد كه اگر موافق با آن دو بود بپذيريد و گرنه از آن اعراض كنيد .