قرض كردن پول حجّ - مناسک نوین نسخه متنی

قرض كردن پول حجّ

با قرض كردن پول

* استطاعت حاصل نمى شود و كفايت از حج نمى كند: (آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله)، مكارم، نورى و صانعى).

* حج واجب مى شود: (آيات عظام: خوئى، گلپايگانى(رحمهما الله)، فاضل، سيستانى، بهجت، وحيد، تبريزى، زنجانى و صافى).

* آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله)، نورى، صانعى و مكارم: اگر غير مستطيع، مصارف حج را قرض كند مستطيع نمى شود، هرچند بتواند بعداً به سهولت قرض را اداء كند و اگر با آن حج بجا آورد از حجة الاسلام كفايت نمى كند. (م20).

* آية الله خامنه اى: با قرض، استطاعت حاصل نمى شود. (استفتاءات ص9 س2)

* آية الله تبريزى: ... و اگر در وقت قرض كردن مالى داشته باشد كه بتواند با آن قرض خود را ادا كند ولى فعلا نمى تواند آن را بفروشد يا در آن تصرّف كند حج بر او واجب خواهد بود. (م20)

* آية الله سيستانى: مگر اينكه وقت پرداخت قرض آنقدر دور باشد كه اصلا عُقلا به آن توجّه نكنند كه در اين صورت حج بر او واجب خواهد شد. (ص33 م33)

* آيات عظام: خويى، گلپايگانى(رحمهما الله)، فاضل و صافى: هر گاه كسى مقدارى پول قرض كند كه آن پول به مقدار مخارج حج باشد و قدرت پرداخت آن را بدون مشقت بعد از آن داشته باشد، حج بر او واجب خواهد بود. (م20).

* آية الله وحيد: ولى اگر قرض كرد به اندازه هزينه حج و توانائى بر پرداخت قرض بدون زحمت داشته باشد، حج بر او واجب مى شود. (ص20 م30)

* و نيز آية الله زنجانى: (ص25 م33).

* آية الله بهجت: قرض گرفتن براى حج تحصيل استطاعت است و واجب نيست مگر آن كه مالى داشته باشد بالفعل كه مى تواند پس از حج با فروش و استبدال آن اداء دين كند كه در اين صورت قرض گرفتن واجب است با عدم تمكن از فروش آن قبل از حج و اگر مالى كه با آن اداء دين مى نمايد بعد از حج تحصيل مى شود پس در وجوب حج فعلا تأمّل است. (م20)

مهريه زن

* آيات عظام: امام خمينى و اراكى(رحمهما الله)، خامنه اى، فاضل، صافى، نورى و صانعى: زنى كه مهريه اش وافى براى مخارج حج هست و آن را از شوهر خود طلبكار است، اگر شوهرش تمكّن از اداى آن را ندارد، زن حقّ مطالبه ندارد و مستطيع نيست، و اگر تمكّن دارد و مطالبه آن براى زن مفسده اى ندارد، با فرض اينكه شوهر نفقه و مخارج زندگى زن را مى دهد لازم است زن مهريه را مطالبه كند و به حج برود و چنانچه براى او مفسده دارد، مثل اينكه ممكن است مطالبه به نزاع و طلاق منجر شود كه براى زن مفسده دارد، مستطيع نشده است.(م47)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): مجرد طلاق باعث عدم وجوب حج نيست بلى اگر صَرف مهريه در حج باعث شود كه زندگى او مختلّ گردد، حج بر او واجب نيست.(همان)

* آية الله سيستانى: ... به نزاع، اگر به حدّى باشد كه براى زن تحمّلش مشكل باشد. (همان)

* آية الله تبريزى: ... به نزاع، ... كه زن در زندگى اش به حرج و مشقّت بيافتد حج بر او واجب نيست. (همان)

* آية الله خويى: ... به نزاع، يعنى مطالبه بر او حرجى يا در آن خوف ضرر باشد حج بر او واجب نيست. (همان)

* آية الله مكارم: حتى اگر منجرّ به طلاق نشود ولى مشكلات مهمّى در زندگى او حاصل گردد، حج لازم نيست.(همان)

* آية الله زنجانى: اگر شوهر تمكّن از پرداخت مهريه به مقدار مخارج حج دارد و مطالبه مهريه، مستلزم حرج و هتك حيثيّت نباشد، با وجود ساير شرايط استطاعت، حج بر او واجب است.(ص11 س 35)

* آية الله بهجت: در صورتيكه مطالبه مهر از شوهر، ناراحتى و يا مشكلاتى در زندگى ايجاد نكند، وى مستطيع است و مطالبه مهر منعى ندارد بلكه لازم است. ولى اگر موجب دردسر و ناراحتى براى وى شود و يا مراجعه به حاكم باعث منقصت شأن او گردد مطالبه لازم نيست. (م47)
استطاعت مالى و عدم استطاعت بدنى يا باز نبودن راه

* مى تواند در مال تصرّف كند: (آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله)، مكارم، فاضل و نورى)

* واجب است نايب بگيرد: (آيات عظام: گلپايگانى، خوئى(رحمهما الله)، صافى، بهجت، سيستانى و زنجانى)

* بنابر احتياط نايب بگيرد. (آية الله تبريزى)

* نايب گرفتن موافق احتياط است: (آية الله وحيد)

* آيات عظام: امام خمينى(رحمه الله)، فاضل، مكارم، نورى و صانعى: كسى كه از جهت مالى مستطيع است و از جهت صحّت بدن يا باز بودن راه مستطيع نيست مى تواند در مال تصرّف كند و خود را از استطاعت مالى خارج كند. (م23)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله)، آية الله صافى: اگر از جهت مالى قدرت دارد و از جهت صحّت بدن استطاعت ندارد و اميد خوب شدن ندارد، واجب است نايب بگيرد، بلكه احوط نايب گرفتن است براى كسى كه اميد خوب شدن دارد. پس اگر رفع عذر شد، خودش نيز به حج برود، مگر اينكه پس از رفع عذر، استطاعت مالى نداشته باشد. و در صورتى كه نداند تمكّن پيدا مى كند، مى تواند در مال تصرّف كند و اِلاّ تصرّف در مال مشكل است. خصوصاً در وقتى كه كاروانها براى حج خارج مى شوند. (همان)

* آية الله خامنه اى: پس از فرا رسيدن زمانى كه صرف آن براى رسيدن به حج لازم است، شخص مستطيع نمى تواند خود را از استطاعت بيندازد و پيش از فرا رسيدن اين زمان نيز احتياط واجب آن است كه خود را از استطاعت خارج نسازد. (همان)

* آية الله اراكى: و مأيوس است از تمكّن از مسير و صحّت بدن. (همان)

* آية الله خوئى: اگر دارا و ثروتمند است و توانايى مباشرت اعمال حج را ندارد يا دشوار و با مشقّت است، بايد نايب بگيرد. و وجوب نايب گرفتن، مانند وجوب حج فورى است.(همان)

* آية الله سيستانى: كسى كه تمكن مالى دارد ولى توانائى مباشرت حج را ندارد و اميد اين كه بتواند در آينده انجام دهد ندارد، واجب است نائب بگيرد، و اگر مباشرت براى او حرج و مشقّت داشته باشد، مى تواند نائب بگيرد، گرچه مباشرت افضل است و به هر حال همچنانكه وجوب مباشرت فورى است وجوب استنابه نيز فورى است. (همان).

* آية الله زنجانى: كسى كه از جهت مالى مستطيع است و فعلا از جهات ديگر استطاعت ندارد، اگر از استطاعت پيدا كردن مأيوس است، واجب است در اوّلين سال ممكن، كسى را به نيابت خود به حج بفرستد و اگر در آينده توانايى رفتن به حج پيدا كرد، بايد دوباره براى خود حج بجاآورد.(ص16 م51)

* آية الله تبريزى: اگر مى داند در همان سال ساير شرائط استطاعت حاصل مى شود حفظ استطاعت مالى لازم است وگرنه لزوم ندارد و اگر اطمينان به زوال عذر تا آخر عمر ندارد بنا بر احتياط در همان سال نايب بگيرد و چنانچه عذرش زايل شد و استطاعت مالى باقى بود بنا بر احتياط دوباره خودش حج بجا آورد. (همان)

* آية الله بهجت: كسى كه دارا و ثروتمند است و توانايى مباشرت اعمال حج را ندارد يا دشوار و يا با مشقّت است، بايد نايب بگيرد ليكن اظهر عدم وجوب فوريّت نايب گرفتن است. و اگر در صورت استنا به رفع مانع بر خلاف غالب شد، واجب است اعاده بنابر احتياط. (ص24 م60) و صورت تفصيلى مسأله در مناسك محشى ذيل مسأله 23 ذكر شده است.

* آية الله وحيد: در صورت تمكّن مالى و عدم استطاعت بدنى يا حرجى بودن، وجوب نايب گرفتن محلّ اشكال است، اگرچه موافق با احتياط است.(ص29 م60)

رجوع به كفايت

* شرط است و وجوه شرعيه كفايت نمى كند: (آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله) و نورى)

* شرط نيست و وجوه شرعيه كفايت مى كند: (آيات عظام: خوئى، گلپايگانى(رحمهما الله)، سيستانى، بهجت، صانعى، تبريزى، وحيد، فاضل، خامنه اى، مكارم و زنجانى)

* احتياط ترك نشود (آية الله صافى)

* آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله) و نورى: شرط است در استطاعت رجوع به كفايت; يعنى بعد از برگشت از حج، تجارت يا زراعت يا صنعت يا منفعت ملك مثل باغ و دكّان داشته باشد. بطورى كه براى زندگانى به شدّت و حرج نيفتد و اگر قدرت بر كسب لايق به حالش هم داشته باشد كافى است و اگر بعد از مراجعت نياز به مثل زكات و خمس و ساير وجوه شرعيه داشته باشد كفايت نمى كند. بنابراين بر طلاب و اهل علمى كه در بازگشت از حج نياز به شهريه حوزه هاى علميه دارند حج واجب نيست. (م40)

* آية الله فاضل: و همچنين اگر از طريق زكات يا خمس و يا استعطاء، امور خود را اداره كند كافى است و همچنين كسى كه آنچه دارد در راه حج خرج كند زندگى او قبل و بعد از حج تفاوتى نكند حج بر او واجب مى شود و نيز بر طلاب كه با شهريه اداره مى شوند چنانچه هزينه حج و مخارج خانواده خود را داشته باشند يا به عنوان روحانى مشرّف شوند حج واجب است و از حجة الاسلام كفايت مى كند. (همان)

* آية الله خامنه اى: اگر بعد از مراجعت زندگى آنها با شهريه اداره مى شود كفايت مى كند و حج واجب است. (همان).

* آيات عظام: خوئى(رحمه الله)، سيستانى، تبريزى: كسى كه از وجوه شرعيه مانند خمس و زكات و امثال اينها زندگى خود را اداره مى كند و برحسب عادت مخارجش بدون مشقّت، مضمونوحتمى باشد در صورتى كه داراى مقدارى پول گردد كه وافى به هزينه حج و مخارج عيالش باشد بعيد نيست حج براوواجب باشدوهمچنين است كسى كه شخص ديگرى در تمام مدّت زندگى او مخارجش را متكفل باشد و همچنين كسى كه اگر آنچه دارد در راه حج صرف كند زندگى بعد از حجش با قبل از آن تفاوتى نكند. (همان)

* و همچين آية الله وحيد: (ص18 م 25).

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): بعيد نيست وجوب حج بر كسى كه زندگانيش از راه وجوه شرعيه لايق به شأنش اداره مى شود. مانند: اهل علم و سادات و امثال آنان، اگر به مقدار مخارج حج و مخارج عائله اش را تا برگشتن از حج داشته باشد، و همچنين فقيرى كه عادتش گرفتن وجوه تبرّعى است و قدرت بر كسب ندارد، بلكه هر كسى كه اگر آنچه دارد در راه حج خرج كند زندگى او قبل و بعد از حج تفاوتى ندارد.(همان)

* همچنين آية الله بهجت، ولى به جاى بعيد نيست فرموده اند: حج بر او واجب مى شود.(مناسك، ص12 م25)

* آية الله مكارم: براى طلاّب و مانند آنها حج واجب مى شود.(همان)

* آية الله زنجانى: اگر مخارج حج از وجوه شرعى تأمين شده باشد آيا شخص مستطيع است؟ جواب: مستطيع مى باشد.(ص6 س16)

* آية الله صافى: رعايت احتياط باينكه به نحوى خود را واجد شرايط استطاعت نمايد، ترك نشود. (همان)

* آية الله صانعى: ظاهر وجوب حج است براى طلابى كه با مثل شهريه اداره مى شوند. (همان)

حج بذلى

* در مواردى، قبول واجب است: (امام خمينى(رحمه الله) و ساير آيات عظام)

* قبول واجب نيست (آية الله بهجت)

* آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله)، صانعى و فاضل: اگر مالى كه براى حج كفايت مى كند را به او ببخشند براى اينكه حج بجا آورد، بايد قبول كند و حج بجا آورد و همچنين اگر واهب بگويد: مخيّرى بين اينكه حج بجا آورى يا نه. ولى اگر اسم حج را نياورد و فقط مال را به او ببخشد قبول واجب نيست. (م34).

* آية الله نورى: مگر اين كه در قبول ذلّت و مهانت براى او باشد كه در اين صورت قبول واجب نيست. (همان)

* آيات عظام: خوئى(رحمه الله)، سيستانى، تبريزى: در اين فرض (اگر واهب بگويد مخيّرى يا مالى را ببخشد و نامى از حج نبرد) قبول واجب نيست.(همان)

* آية الله مكارم: بلكه قبول واجب است به شرط اينكه به هنگام بازگشت زندگى او تأمين باشد. (همان)

* آية الله بهجت: در هيچكدام از سه صورت، قبول واجب نيست، و در صورت قبول استطاعت بذليّه (در صورت اوّل) و استطاعت ماليّه (در دو صورت اخير) محقّق مى شود. (ص19 م43)

* آية الله وحيد: در صورت اوّل قبول واجب است و در صورت دوّم بنابر احتياط واجب است و در صورت سوّم قبول واجب نيست. (ص24 م43)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله) و آية الله صافى: چنانچه مال كافى براى مؤنه حج باشد ويا بمقدارى است كه به ضميمه اموال خودشخص، استطاعت حاصل مى شود حج بر او واجب و كافى از حجة الاسلام است. (م34).

* آية الله زنجانى: (در هر سه صورت) اگر در قبول كردن هبه و تحويل گرفتن مال موهوب مشقّتى نباشد حج بر او واجب مى شود، بلكه اگر در قبول كردن آن يا تحويل گرفتنش مشقّت كمتر از حرج باشد، بنابر احتياط واجب حج واجب مى شود. ولى اگر حرجى باشد حجّ واجب نمى گردد. (ص12،13 م43)

استطاعت خدمه

* س ـ خدمه كاروانها و پزشكان و امدادگران و افراد ديگرى كه با مأموريت به ميقات آمده اند آيا مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند يا نه؟

* آيات عظام: امام خمينى(رحمه الله)، خامنه اى و صانعى: خدمه كاروانها اگر ساير شرايط استطاعت را دارند، از قبيل داشتن وسايل زندگى بالفعل يا بالقوه و رجوع به كفايت، مثلا كار و صنعت و غير آن كه با آنها مى توانند پس از مراجعت ادامه زندگى مناسب خود را بدهند مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند، و كفايت از حج واجب آنان مى كند و چنانچه ساير شرايط را ندارند، به مجرد امكان حج، استطاعت حاصل نشده است و حج آنان استحبابى است و چنانچه بعداً استطاعت پيدا كردند بايد حج واجب را بجا آورند. (استفتاءات ويژه حج ص46 س1)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): در فرض سؤال كه با وصف مذكور به ميقات رسيده اند اگر بقدر لباس احرام و قربانى و مخارج عيال را بعد از مراجعت به وطن داشته باشند، مستطيع اند و بايد حجة الاسلام بجا آورند. والله العالم. (همان)

* آية الله اراكى(رحمه الله): اگر ساير شرايط استطاعت را دارند از قبيل داشتن وسايل زندگى بالفعل و بالقوه و رجوع الى الكفايه مثلا كار و صنعت و غير آن كه با آنها مى توانند پس از مراجعت ادامه زندگى مناسب خود را بدهند مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند و كفايت از حجة الاسلام مى كند. (همان)

* آية الله فاضل: چنانچه واجد رجوع به كفايت باشند كه نوعاً اينچنين مى باشند مستطيع هستند. (همان)

* آية الله بهجت: بايد حجة الاسلام بجا آورند. (همان)

* آية الله تبريزى: اشخاص مذكور درميقات مستطيع مى شوند. والله العالم. (همان)

* آية الله زنجانى: مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجا آورند. (همان)

* آية الله مكارم: چنانچه زندگى خانواده آنها در همان مدت تأمين باشد مستطيع هستند و حجشان حجة الاسلام مى باشد. (همان)

* آية الله سيستانى: اگر در ميقات مستطيع شده اند واجب است حجة الاسلام بجا آورند. (همان)

* آية الله صافى: چنانچه اشخاص مذكور رجوع به كفايت داشته باشند مستطيع هستند و بايد حجة الاسلام بجاى بياورند. والله العالم. (همان)

* آية الله نورى: مستطيع هستند و منافات با مأموريتشان ندارد. (همان)

استطاعت عمره مفرده

* س ـ آيا استطاعت براى انجام عمره مفرده سبب وجوب آن براى كسى كه استطاعت انجام حج را ندارد، مى باشد يا نه؟

* امام خمينى(رحمه الله): براى كسانى كه از مكّه دور هستند، مثل ايرانيان كه وظيفه آنان حج تمتع است، هيچگاه استطاعت حج از استطاعت عمره جدا نيست، و استطاعت عمره از استطاعت حج جدا نيست. (استفتاءات ويژه حج ص51 س4)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): بر نائى كه وظيفه اش حج تمتع است عمره مفرده واجب نيست لكن انجام آن موافق احتياط است و بر غير نائى در صورت تحقق استطاعت واجب مى شود. والله العالم. (همان) و همچنين آية الله خامنه اى (مناسك معظّم له م68)

* آية الله اراكى(رحمه الله): بر نائى واجب نيست. (همان)

* آية الله فاضل: در صورتيكه از گروهى باشد كه حجة الاسلام آنها حج تمتع است نه قران و افراد، استطاعت براى انجام خصوص عمره مفرده سبب وجوب آن نخواهد شد. (همان)

* آية الله بهجت: براى اشخاص دور مانند: ايرانيها عمره مفرده سبب استطاعت واجب نمى شود. (همان)

* آية الله تبريزى: عمره مفرده بر كسانى كه فرضشان حج تمتع است واجب نيست. والله العالم. (همان)

* آية الله زنجانى: بر كسى كه استطاعت انجام عمره مفرده را از وطن خود دارد و استطاعت حج را ندارد، واجب است عمره مفرده بجا آورد هر چند از اهالى مكّه و حوالى آن نباشد، ولى اگر تنها استطاعت عمره مفرده را از ميقات داشته باشد مانند اكثر كسانى كه براى انجام حج نيابى به ميقات آمده اند و استطاعت بلدى ندارند عمره مفرده لازم نيست بلكه مطابق احتياط استحبابى است. (همان)

* آية الله مكارم: بنابر احتياط واجب اگر براى عمره مستطيع باشد عمره مفرده بر او واجب است. (همان)

* آية الله سيستانى: عمره مانند حج بر هر مستطيعى كه داراى شرايط است واجب مى شود، و وجوبش مانند حج فورى است ولى ظاهر اين است كسى كه وظيفه اش حج تمتع باشد اگر براى حج استطاعت نداشته باشد ولى براى انجام عمره مفرده استطاعت داشته باشد، عمره مفرده بر او واجب نيست. (همان)

* آية الله صافى: عمره مفرده براى اشخاصى كه شانزده فرسخ و بيشتر با مكّه فاصله دارند واجب نيست. والله العالم. (همان)

* آية الله صانعى: آرى موجب وجوب است حتى براى كسانى كه از مكّه دور هستند و وظيفه حجة الاسلام آنها حجّ تمتع است على الأحوط، بلكه خالى از قوت نيست. (همان)

* آية الله نورى: بلى مى باشد. (همان)