استطاعت از طريق ارثيه - مناسک نوین نسخه متنی

استطاعت از طريق ارثيه

* س ـ در موردى كه مرحوم پدرم فرموده بود پسر بزرگ نيابتاً به مكّه برود و من كه پسر بزرگ هستم به وسيله ارثيه مستطيع شده ام اما تاكنون نتوانسته ام سهم خود را به پول مبدّل كنم، آيا مى توانم با اين حال به جاى پدر حج بجا آورم يا نه؟ (س151)

* آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله)، فاضل، خامنه اى، بهجت، صانعى و تبريزى: با فرض حصول استطاعت مالى براى خودتان ولو از بابت ارثيه، اگر امكان فروش و صرف قيمت در حج را داريد، بايد اوّل براى خودتان حج بجا آوريد، و براى پدر بعداً انجام دهيد يا ديگرى را نايب بگيريد. (همان)

* آية الله مكارم: اگر ميّت شرط مباشرت كرده، نمى تواند نايب بگيرد. (همان)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله) و آية الله صافى: اگر حج واجب بر عهده پدر بوده در همان سال نايب بگيريد تا تأخير در انجام وصيت نشود. (همان)

* س ـ شخصى طبق وصيّت پدر كه پول به حساب سازمان واريز كرده است، به نيابت او به مكّه آمده در حالى كه خود فرزند نيز استطاعت مالى داشته، آيا به نيابت پدر، حج بجا آورد يا حجّ خود را انجام دهد؟

* آيات عظام: امام خمينى(رحمه الله)، خامنه اى و صانعى: اگر راه براى پسر باز نبوده و از جهت نوبت پدر و نيابت از او، راه براى او باز شده است، بايد براى پدرش حج كند، مگر آنكه تبرعاً و بدون اجاره، به نيابت پدر آمده باشد; كه دراين صورت مستطيع شده و بايد براى خودش حج بجاآورد و گذشت كِه به مجرّد وصيّت و قبول فرزند، نيابت واجب نمى شود مگر آنكه قبل از استطاعت اجيرشود. (م88)

* آية الله اراكى، آية الله نورى: اگر در وصيّت قيد مباشرت شده و فرزند وصيّت را قبول كرده، نيابت واجب مى شود. و استيجار لازم نيست. (همان)

* آية الله مكارم: اگر وصيّت را قبول كرده، واجب العمل است. (همان)

* آيات عظام: گلپايگانى(رحمه الله)، تبريزى و صافى: بايد براى خود حج بجا آورد و براى پدر نايب بگيرد. (همان).

* آية الله سيستانى: مگر اين كه وصيت شده باشد كه حجّ را در همان سال استطاعت انجام دهيد، در اين صورت اگر مطمئن باشيد كه سال بعد مى توانيد حج خود را انجام دهيد به وصيّت عمل كنيد و گرنه در آن سال حج خود را انجام دهيد و حج از جانب پدر را، سال بعد انجام دهيد. (م151)
(به مجرّد وصيّت...) آية الله سيستانى: اگر اجرت معيّن شده باشد و او در حال حيات پدر وصيّت را قبول كرده باشد اجاره است و بايد انجام دهد. (م88)

* س ـ فردى پس از استطاعت مالى و نام نويسى، چند ماه قبل از حركت فوت كرد و فرزند خود را نايب قرار داد در حالى كه فرزند نيز استطاعت مالى داشته ولى در نام نويسى مسامحه كرده بود، اكنون فرزند به عنوان نيابت از پدر به مدينه آمده وظيفه او چيست؟

* آيات عظام: امام خمينى، گلپايگانى(رحمهما الله)، صافى، صانعى و نورى: در فرض مرقوم، نيابت صحيح نيست و بايد براى خودش حجّ نمايد. (س146)

* آية الله مكارم: نيابت او صحيح است و استطاعت خودش ثابت نيست، هرچند به خاطر كوتاهى كردن در اسم نويسى گناه كرده است. (همان)

* آية الله خامنه اى: اگر راه با فيش مورد وصيت براى پسر باز شده و يا اينكه ورثه فيش را به يكى از فرزندان بدهند كه به نيابت پدر به حج برود، بايد حج را به نيابت از پدر بجا آورد و چنانچه وصيّتى نبوده و از او خواسته نشده كه نيابت كند بايد براى خودش حج بجا آورد و براى پدر نايب بگيرد. (همان).

* آية الله اراكى: مگر آنكه اجير شده باشد براى حج امسال از طرف پدر و استطاعت طريقى از ناحيه اجاره به دست آمده باشد كه بايد نيابت كند. (همان)

* آية الله بهجت: نيابت شخص مستطيع جايز نيست ولو اگر انجام دهد صحيح است. (همان)

* آية الله فاضل: حج خودش مقدّم است لكن اگر مخالفت كرد، حج نيابى صحيحاً واقع مى شود اگرچه گناه مرتكب شده است. (همان)

* آية الله تبريزى: براى خودش حج بجا آورد و براى پدرش نايب بگيرد. (همان)

نيابت معذور

* آيات عظام: امام خمينى، اراكى، خوئى(رحمهم الله)، و صانعى: معذور در ترك بعض افعال حج نباشد. (م107)

* آية الله فاضل: نيابت معذور ولو براى حج ندبى حتّى اگر تبرّعاً و بدون وكالت باشد صحيح نيست بلى مى تواند براى خود حج انجام دهد و ثواب آن را اهداء كند. (همان)

* آية الله بهجت: بنابر احتياط با تمكّن از استيجار غير معذور، نمى توان معذور را اجير نمود... بلى اگر در بجا آوردن كارهايى كه بر محرم حرام است معذور باشد، مثل اينكه: مضطرِّ به تظليل (زير سايه رفتن) باشد، اجير گرفتن يا نايب گرفتن چنين شخصى، عيبى ندارد. (همان)

* آية الله صافى: اگر ترك عمدى آن عمل از غير معذور، موجب بطلان حج يا عمره نباشد... اشكال ندارد. (همان)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): بنابر احتياط نيابت معذور صحيح نيست. (همان)

* آية الله مكارم: ولى عذرهايى كه در خود حج پيش مى آيد مانعى ندارد. (همان)

* آية الله تبريزى: نيابت معذور در حج واجب اشكال دارد. (همان)

* آيات عظام: امام خمينى، خوئى، اراكى(رحمهم الله)، خامنه اى، تبريزى، نورى و فاضل: نايب شدن معذور صحيح نيست و (اگر نايب شد)، بايد پول را به صاحبش برگرداند. (م125).

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله) و آية الله مكارم: بنابر احتياط. (همان)

* آية الله زنجانى در ضمن ذكر شرايط نايب مى فرمايد: «شرط پنجم: معذور در بعض افعال عمره يا حج نباشد». (ص18 م55)

* آية الله صانعى: (صحيح نيست) در صورتى كه معذور بودنش از قبل بوده يا علم به آن داشته است. (م125)

* آية الله سيستانى: اگر عذر بعداً پيش آمده است نايب گرفتن جايز است و در ذبح مطلقاً نايب گرفتن جايز است. (همان)

* آية الله صافى: (صحيح نيست) اگر ترك عمدى آن عمل از غير معذور، موجب بطلان حج يا عمره باشد. (همان)

* س ـ چه كسى معذور است؟

* امام خمينى(رحمه الله): كسى كه نتواند اعمال اختيارى را انجام دهد معذور است، و نمى تواند نايب شود ولى مباشرت در ذبح در حال اختيار هم لزومى ندارد. (س162).

عارض شدن عذر در اثناء عمل

* اشكال دارد: (آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله) و نورى).

* اشكال ندارد: (آيات عظام: گلپايگانى(رحمه الله)، مكارم، بهجت، تبريزى، صافى و صانعى).

* تفصيل: (آيات عظام: خامنه اى، فاضل، زنجانى و سيستانى).

* س ـ كسى كه هنگام پذيرفتن نيابت، عذرى از انجام اعمال عمره و حج ندارد ولى در بين اعمال عذرى برايش پيش آيد، به نيابت او ضرر مى زند يا نه؟ (استفتاءات ويژه حج ص56 س7)

* آيات عظام: امام خمينى، اراكى(رحمهما الله): كسانى كه از معذورين نبودند، ليكن در اثناء عمل، عذر عارض شده است، نيابتشان اشكال دارد. (م159 و160)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): در عذر طارى، اجزاء بعيد نيست. (م158)

* آية الله خامنه اى: اگر عذر، موجب ناقص شدن بعض اعمال حج نشود مثل اينكه نسبت به برخى تروك احرام معذور شود، نيابت صحيح است ولى اگر عذر عارض، موجب نقص اعمال حج شود بعيدنيست بطلان اجاره در اين صورت، و احتياط آن است كه حج، اعاده و درباب اجرت مصالحه شود. (استفتاءات ص13 س13)

* آية الله فاضل: چنانچه پيش آمدن عذر بعد از شروع در اعمال، پيش بينى نمى شده، نيابت مانعى ندارد. (استفتاءات ويژه حج، ص56،س7)

* آية الله بهجت: اتمام عمل طبق وظيفه عذرى نايب كفايت مى كند و مضرّ به صحّت نيابت نيست. (همان)

* آية الله تبريزى: چنانچه عمره و حج را انجام دهد مجزى است ولى احتياطاً در اجرت با طرف خود، تراضى حاصل كند. والله العالم (همان)

* آية الله زنجانى: اگر هنگام احرام بستن گمان دارد كه نمى تواند اعمال اختيارى حج يا عمره را انجام دهد نمى تواند حج يا عمره نيابى بجا آورد و در غير اين صورت نيابت او صحيح است. (همان و مناسك ص21 م65)

* آية الله مكارم: عذرى هايى كه در حج احياناً پيش مى آيد ضرر ندارد. (همان)

* آية الله سيستانى: اگر عجز و ناتوانى عارض شود كه قدرت انجام بعضى از مناسك بطور كلى و يا بطورى كه شارع مقدّس معين نموده، نداشته باشد ظاهر اين است كه نايب در اين حال مانند كسى است كه از طرف خود حج بجا مى آورد، پس در بعضى موارد حجش صحيح و براى منوب عنه كافى خواهد بود، و در بعض ديگر باطل. (همان)

* آية الله صافى: در فرض سؤال كه در ابتدا قبول نيابت معذور نبوده و در اثناى عمل عذر طارى شده مضرّ به نيابت نيست. والله العالم (همان)

* آية الله صانعى: ضرر نمى زند. (همان)

* آية الله نورى: به نيابت او ضرر مى زند. (همان)
در مناسك محشى از فتواى آية الله خويى استفاده كرده اند كه ايشان نيابت معذور به عذر طارى را مجزى مى دانند. (م107)

نيابت خدمه كاروان

* س ـ خدمه كاروانها و افرادى كه به جهتى ديگر، شب عيد قربان را در مشعرالحرام نمى مانند و تنها براى انجام وقوف، از اذان صبح تا طلوع آفتاب به مشعر مى آيند و يا وقوف اضطرارى مشعر را بجا مى آورند، مى توانند در حج نايب شوند يا نه؟

* امام خمينى(رحمه الله) و آية الله خامنه اى: اگر نمى توانند وقوف اختيارى مشعر را درك كنند، نيابت آنان صحيح نيست. (استفتاءات ويژه حج ص54 س6)

* آية الله گلپايگانى(رحمه الله): احتياط ترك نيابت و استنابه اشخاص معذوراست. والله العالم (همان)

* آية الله اراكى(رحمه الله): با فرض اين كه وقوف اضطرارى بجا مى آورند، نيابتشان محل اشكال است. (همان)

* آية الله فاضل: براى صحت نيابت لازم است وقوف اختيارى مشعر را درك كنند. (همان)

* آية الله بهجت: در صورتى كه بداند به واجبات اختياريه نمى تواند عمل كند، احتياط در ترك نيابت است. (همان)

* آية الله تبريزى: اگر از ابتداء مى دانند كه چنين وضعيتى خواهند داشت نمى توانند نايب شوند. والله العالم (همان)

* آية الله زنجانى: شب عيد قربان در مشعرالحرام ماندن، واجب نيست و كسانى كه تنها براى انجام وقوف از اذان صبح تا طلوع آفتاب به مشعر مى آيند، مى توانند در حج نايب شوند، و همچنين كسانى مانند بانوان كه مى توانند اختياراً وقوف شبانه مشعر را درك كنند مى توانند نايب شوند و كسى كه هنگام احرام بستن گمان دارد نمى تواند وقوف اختيارى مشعر را بجاآورد، نمى تواند نايب شود. (همان)

* آية الله مكارم: نيابت آنها اشكالى ندارد. (همان)

* آية الله سيستانى: بعيد نيست نيابت آنها جايز باشد. (همان)

* آية الله صافى: نيابت اشخاص مورد سؤال، صحيح نيست. والله العالم (همان)

* آية الله صانعى: اگر نمى توانند وقوف اختيارى مشعر را درك كنند، نيابت آنان صحيح نيست. (همان)

* آية الله نورى نمى تواند. (همان)