تفسیر هدایت جلد 17
لطفا منتظر باشید ...
دارد امكانپذير است، چه انسان از ديدگاه واقعيت در معرض اوضاع و احوال متغيرى قرار گرفته است كه مقاومت كردن در برابر آنها براى او ممكن نيست، همچون بيمارى و جنگ و اوضاع و احوال امنيتى على بن ابى طالب (ع) گفته است: «خدا پيامبرش را (ص) در اين ساعتهاى قيام در شب مخيّر ساخته، و آن را موكول به رأى خود كرده است، و پيامبر (ص) و گروهى از مؤمنان با او به همين مقدارها قيام مىكنند، و اين كار براى ايشان دشوار مىشود، و كسى از ايشان بود كه نمىدانست چند ركعت نماز خوانده است، و چه اندازه از شب باقى مانده است، و به همين سبب تمام شب را بيدار و قايم مىماند تا مبادا به اندازه واجب قيام نكرده باشد، تا اين كه خدا در آخر آيه تكليف را سبكتر كرد»، «14» كه در آن جا قرآن آشكارا به يكى از سببهاى تعدد اختيارات اشاره كرده است.2- سپس مكلف را در برابر اختيارات متعدد قرار دادن كه در سنگينى بر نفس و اندازه فضيلت در نزد خدا با يكديگر اختلاف دارند، و تفاوتى ميان درجه تكليف وجود ندارد كه آيا واجب است يا مستحبّ، بر حسب اندازه ايمان و اراده خود در آن هنگام كه هر كدام را بخواهد انتخاب مىكند، گونهاى از امتحان و آزمايش الاهى را از مؤمنان مىگذراند.3- چنان كه از همين راه به اين نتيجه مىرسيم كه، به عنوان حكم شرعى، براى جز پيغمبر (ص) قيام ليل مستحبّ است نه واجب، و فقيهان اختلاف در نصوص را از لحاظ تنگى و گستردگى و فزونى و اندكى، دليل بر استحباب دانستهاند، زيرا كه امر واجب تحديد شده است.قيام ليل- چنان كه به آن اشاره شد- منحصر به شمارهاى از ركعتها و ذكرها نيست، بلكه برنامهاى مايه تكامل جسم و روح و عقل است، و اين نتيجهاى از متضمن بودن آن بر نماز و مناجات و تلاوت قرآن است كه به ميانجيگرى آنها قايمان در شب به آفاق عروج مىكنند كه در عين حال سبب عروج انسان به مراتب
