آخرين سخن
مؤمن در دنيا به قيامى بر مىخيزد كه به قيام وى در آخرت مدد مىرساند، مگر خداوند سبحانه و تعالى در آياتش به اين قيام فرمان نداده است:وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِينَ ...، «14» و أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ. «15»[7] ولى آن تبهكاران گمان نداشتند كه ناگهان به آن خواهند رسيد، و به همين سبب كتاب و نامه ايشان در زندانى چنان محفوظ است كه امكان تغيير دادن آن وجود ندارد، و آن نامهاى است كه هيچ ابهام و تزويرى در آن ديده نمىشود.كَلَّا چنان مىنمايد كه معنى كَلَّا در اصل نفى مؤكد است و چنان است كه گويى مىگويد: هرگز نه، ولى در اين سياق معنى منع و زجر مىدهد و حقايق ياد شده پيش از آن را تأكيد مىكند، و چنان است كه تكذيب آنها را در معرض نفى قرار مىدهد، و به همين جهت بعضى گفتهاند كه كَلَّا در اين جا به معنى حقا است، و از ابن عباس معنى آن چنين آمده است: چرا باور نمىكنيد.إِنَّ كِتابَ الفُجَّارِ لَفِي سِجِّينٍ- نامه فاجران در زندان است.»سجّين چيست؟ ظاهرا مبالغهاى در سجن به معنى زندان است، يعنى در جايى قرار دارد كه دست دزدى و تزوير به آن نمىرسد. پس كتاب چيست؟ با وجود اين كه كتابهاى فراوانى وجود دارد كه در آنها اعمال بندگان ثبت مىشود، و زمين مىنويسد، و آسمانها تصويربردارى مىكنند، و اشياء طبيعى آثار عمل را12- القرطبى، ج 19، ص 255.13- همان جا. [.....]14- البقرة/ 239.15- سبأ/ 45.