تفسیر هدایت جلد 17

است شامل مى‏شود، روز قيامت و آنچه از حقايق كه در آن روزگار آشكار مى‏شود و به آن مربوط است، از بعث و حساب و جزا، از آشكارترين مصداقهاى وعده‏هاى الاهى است كه وقوع پيدا خواهد كرد، و چنان است كه چون مدت ظهور اين وعده برسد، هستى شاهد پيشامدهاى جهانى هولناكى خواهد شد از قبيل پنهان شدن ستارگان و شكافتن آسمان و از هم پاشيدن كوه‏ها، و بزرگتر از همه اينها، گواهى دادن فرستادگان خدا درباره امتهاى خود در هنگام حساب و جدايى افتادن ميان مردمان و سرنوشتهاى ايشان كه خدا اين كار را براى روز جدايى باز گذاشته، و تو نمى‏دانى كه آن چگونه روزى است: لِيَوْمِ الْفَصْلِ وَ ما أَدْراكَ ما يَوْمُ الْفَصْلِ- روزى مهيب و هولناك است، بدان جهت كه در آن سرنوشتهاى مردمان از يكديگر جدا مى‏شود، پس واى بر كسانى كه فرستادگان خدا را در گواهى دادن عليه ايشان دروغگو خواندند و آنچه از عذاب شديدى كه پروردگارشان بر ايشان فرو خواهد ريخت (آيات 8- 15).

على رغم آن كه قرآن ما را متوجه منظره‏هاى آن روز جهان ديگر مى‏سازد و از سرنوشت تكذيب‏كنندگان خبر مى‏دهد، يا با آگاهى يافتن نسبت به حقايق مستقل آدمى بتواند ايستار تكذيب خود را درمان كند، خداوند متعال به اين اندازه اكتفاء نمى‏كند، بلكه از ما مى‏خواهد كه از عاقبت مجرمان جديد پس از مجرمان قديم عبرت بگيريم، چه هر كس در اين باره بينديشد به واقعيت سنّت جزا و مكافات پى خواهد برد، و اين يك به نوبه خود او را به واقعيت داشتن آخرت به اعتبار بزرگترين و شاملترين تجلى جزا و پاداش در واقعيت حيات رهبرى خواهد كرد فَوَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ (آيات 16- 19).

قرآن ميان آفرينش آدمى و حقيقت آخرت ارتباطى برقرار مى‏سازد، و اين بدان سبب است كه آفرينش وى با همه گوناگونيها و تقديرها از حكمت آفريدگار حكايت مى‏كند، و از اين كه او بيهوده مردمان را نيافريده و آنان را بيهوده به حال خود رها نكرده است، و اين چيزى است كه جز از طريق ايمان آوردن به آخرت تكميل پيدا نمى‏كند كه عنوان حكمت الاهى و پايان كار و هدفى از آدمى است كه