تفسیر هدایت جلد 17

آن حكمت مقتضى آن بوده است، به همان گونه كه عذابى دردناك مقتضى براى تكذيب‏كنندگان و دروغ پنداران حقّ است (آيات 20- 24).

از گردش آدمى در افقهاى نفس خودش، سياق قرآن به آفاق جهان پيرامون او و موجودات و ظواهر آن مى‏پردازد، كه در آن خدا زمين را در برگيرنده آدمى در حال زنده بودن و پس از مرگ او قرار داده است، و داراى كوه‏هايى استوار با داشتن ريشه‏هايى در زمين و قله‏هايى افراشته در آسمان است، و از همين كوه‏ها آب شيرين و گوارايى به نوشندگان مى‏بخشد، و اين همه نشانه‏هايى از حكمت خدا است، و علاماتى كه ما را به آن باز پسين روز هدايت مى‏كند، پس واى بر تكذيب كنندگان آن روز و ديگر آيات الاهى (آيات 25- 28).

براى آن كه ريشه عذر و بهانه آوردن و مكر ورزيدن را كه دروغگويان آن را دستاويزى براى دروغگويى خويش قرار مى‏دهند قطع كند، و عاقبت كذب و تكذيب مجسم شود، نداى الاهى در حالى به مكذّبان مى‏رسد كه نزديك است، اگر مشيت خدا در كار نباشد، آنان را هلاك كند به آنان گفته مى‏شود: انْطَلِقُوا إِلى‏ ما كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ يعنى به دوزخى كه آن را دروغ مى‏شمرديد و عذاب آن روانه شويد، و انْطَلِقُوا إِلى‏ ظِلٍّ ذِي ثَلاثِ شُعَبٍ لا ظَلِيلٍ وَ لا يُغْنِي مِنَ اللَّهَبِ و به آن آتشى رهسپار شويد كه شرارهايى به عظمت كاخها دارد و به گروهى از شتران زرد مى‏ماند: إِنَّها تَرْمِي بِشَرَرٍ كَالْقَصْرِ كَأَنَّهُ جِمالَتٌ صُفْرٌ پس واى بر تكذيب‏كنندگان در آن روز از خشم خدا و عذاب او (آيات 33- 32).

در آن جا حجت رساى خدا سخن مى‏گويد، و مكذبان، بدان سبب كه حجت زبانشان را بسته است و اجازه‏اى براى عذرخواهى به ايشان داده نمى‏شود:

وَ لا يُؤْذَنُ لَهُمْ فَيَعْتَذِرُونَ خاموش مى‏مانند، و اين عذابى خوار كننده ايشان در برابر جبّار آسمانها و زمين، و پيش روى مردم در محشر روز قيامت است (آيات 35- 37).

سياق قرآن به چالش تكذيب كنندگان قديم و جديد مى‏پردازد، و هدف آن