تفسیر هدایت جلد 17

را به سخت‏ترين عذاب تهديد مى‏كند و اين مطلب را به صورتى مؤكد به فرستاده خود (ص) و به هر پيرو رسالت كه در خط رو به رو شدن با ايشان و در جبهه مبارزه عليه باطل قرار گرفته است، مى‏گويد كه چنين كسان به سقر در خواهند آمد كه از لحاظ افروختگى و گرما و ايجاد و هراس سخت‏ترين اقسام آتش دوزخ و چنان است كه تصور ماهيت آن براى آدميزاد ميسر نيست، و قرآن تنها به بعضى از صفات هولناك آن اشاره كرده و گفته است كه هيچ چيز را باقى و بر جاى نمى‏گذارد و رو و پوست را سياه مى‏كند ... و منظره ترسناك ديگر آن را فرشتگان سختگير و هراس‏انگيزى معرفى مى‏كند كه آتش از آنان بيم دارد.

شماره آنان نوزده است ... خدا چنين مى‏گويد ... و اما مؤمنان پوستهاشان به ارتعاش در مى‏آيد و سپس نرم مى‏شود، و بدين گونه بيم و ترس و پرهيزگارى ايشان تنها از شنيدن گفته پروردگار عزيز افزايش پيدا مى‏كند، بدان سبب كه آنچه براى ايشان اهميت دارد حقيقت امر است نه تفاصيل و جزئيات آن، تا درباره رنگهاى فرشتگان موكل بر سقر، و نيز در خصوص حجم و وزن و شماره آنان، همچون كافران و كسانى كه دلهاشان بيمار است، اختلاف پيدا كنند و بگويند: «ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلًا- خدا از اين مثل زدن چه مقصودى داشته است؟!» و بدين گونه از هدف و حكمتى كه يادآورى و اندرز بوده است دور و گمراه شوند (آيات 26/ 31).

كَلَّا وَ الْقَمَرِ وَ اللَّيْلِ إِذْ أَدْبَرَ وَ الصُّبْحِ إِذا أَسْفَرَ- نه چنان است كه ايشان مى‏گويند، سوگند به ماه، و به شب تاريك كه پس از روز مى‏آيد، و به بامداد كه روشن مى‏شود». بدين گونه پروردگار ما سوگندهاى غليظ و بزرگ و مترادف ياد مى‏كند، و به تأكيد مى‏گويد كه قضيه بزرگ و مشتمل بر اندرز و بيم دادن عظيم براى بشرى است كه عقل خود را به كار اندازد ... بلكه انگيزه‏اى اساسى و مؤكّد براى انسان در خط سير و سرنوشت او است، بدان جهت كه پيشرفت (فردى يا اجتماعى) و نيز عقب‏ماندگى او بسته به ايستارى است كه در برابر حقايق اين يادآورى و اندرز الاهى براى انسان انتخاب كند (آيات 33/ 37).

و در ضمن گفتگو از جهان ديگر و عذاب سقر، قرآن ما را به آيه مهمى در