از ديـگـر عوامل فزاينده اختلاف در ميان سپاهيان توطئه هايى است كه پيوسته از سوى دشمن در ايـن راسـتـا انـجـام مـى گـيـرد. دشـمـن از طـريـق سـتـون پـنـجـم و عـوامـل نـفـوذى و از راه تـبليغات سوء خود در مقام توطئه برمى آيد، چنان كه معاويه در جنگ امام حـسـن (ع ) بـه طرق گوناگون تلاش كرد تا سپاه آن حضرت را از هم جدا و اتحاد آنان را به اختلاف بدل نمايد. به همين جهت ، شايعات فراوانى مبنى بر اينكه حسن بن على (ع ) با معاويه بـه تـوافـق رسـيـده و در صـدد صـلح بـرآمـده اسـت در مـيـان نـيـروهـاى امـام حـسـن (ع ) پـخـش كرد.^(358) معاويه با اين حقّه بازيها در حدود چهار هزار نفر از نيروهاى امام حسن عليه السلام را جدا كرد، و بدين وسيله به اهداف خود دست يافت .
د ـ علاقه به مظاهر دنيوى :
رو آوردن بـه مـسـائل مـادّى و هـوا و هـوسـهـاى ديـگـر، عـامـل عمده اى براى پديد آوردن نزاعها و كشمكشهاست ، چرا كه در اين صورت هدف رزمندگانى كـه (فـى سـبـيـل اللّه ) اسـت ، بـه هـدف جـلب مـنـافـع شـخـصـى تنزّل مى يابد. هر كس به سوى منافع خود گام برداشته و اهداف مشترك و همگانى را به دست فراموشى خواهد سپرد. قرآن كريم در بيان وضعيّت سپاه اسلام در جنگ احد مى فرمايد:خـداونـد بـه وعده اى كه با شما كرده بود وفا نمود، آن هنگام كه به اذن او مى كشتيد ايشان را تا وقتى كه سست شديد و در كار جنگ اختلاف كرديد و نافرمان شديد. با وجود آنكه خدا چيزى را كـه دوسـت مـى داشـتـيد، به شما نشان داده بود؛ كسانى از شما بودند كه دنيا مى خواستند و كـسـانـى از شـمـا بـودنـد كـه آخـرت مـى خـواسـتند، آن گاه شما را از (نبرد با) ايشان منصرف گـردانـيـد تـا شـمـا را بـيازمايد و براستى خداوند از شما درگذشت كه خدا بر مؤ منان صاحب فضل و رحمت است .^(359) سـيـد قطب در تفسير (فى ظلال القرآن ) در ذيل اين آيه مى نويسد: اين آيه وضعيت تيراندازان تـنـگـه احـد را بـيـان مـى كند، زيرا گروهى از آنان در برابر غنيمت به دست آمده ، نقطه ضعف نـشـان داده و درگـيـرى در مـيـان آنـان بـه وجـود آمـد؛ هـمـان كـسـانى كه اطاعت بى چون و چرا از پـيـامـبـر(ص ) را بر خود لازم مى دانستند، اكنون پس از آنكه مقدمات پيروزى را ديدند به علت دلبـسـتـگـى بـه دنـيا، دستورات پيامبر(ص ) را فراموش كردند و كارشان به تمرّد و عصيان كـشـيـد و دلهاشان از هم فاصله گرفت و هرگز صفوفشان به وحدت نگراييد و هدفشان يكى نشد.^(360) بـه امـيـد روزى كه مسلمانان ، اختلاف و دوگانگى را به خاطر حفظ مصالح مهمّ كنار گذاشته و بـراى نـيـل بـه پـيـروزى بـر كـفـر جـهـانـى و رسـيـدن بـه آمال و آرزوهاى الهى بكوشند. ان شاء اللّه
تشـويق
تعريف تشويق
تـشـويـق بـه مـعـناى به شوق آوردن ، راغب كردن ، كار كسى را ستودن و او را دلگرم ساختن و آرزومـنـد