و نيز روشن مى گردد كه ضرورت وجود براى واجب بالذات، ضرورت ازلى است، نه ذاتى و نه وصفى; زيرا از جمله ضرورات، ضرورت ازلى است كه عبارت است از ضرورت ثبوت محمول براى موضوع به ذات خود و بدون هيچ قيد و شرط، مانند «واجب موجود است بالضرورة». يكى از ضرورات، ضرورت ذاتى است. و آن ضرورت ثبوت محمول است براى ذات موضوع، همراه با وجود نه به شرط وجود; خواه كه ذات موضوع علت محمول باشد، مانند جمله «هرمثلّثى بالضرورة زواياى سه گانه اش مساوى دو زاويه قائمة است». در اينجا ماهيت مثلث، علت مساوات است، زمانى كه موجود باشد. يا اينكه ذات موضوع علت ثبوت محمول نباشد، مانند «هر انسانى انسان است بالضرورة» يا «هر انسانى حيوان است يا ناطق است بالضرورة» زيرا ثبوت يك چيز براى خودش، به معناى عدم انفكاك در حال وجود، ضرورى است، بدون آنكه ذات، علتِ خودش باشد.
شرح
ثبوت محمول براى موضوع در ضرورت ازلى بدون هيج قيد و شرط، بديهى است. وقبلا شرح آن گذشت، مانند آنكه مى گوييم «الله موجود» يا«الله عالمٌ بالضرورة». اما ثبوت محمول براى موضوع در ضرورت ذاتى، خواه موضوع، علت ثبوت محمول باشد ـ مانند اينكه ماهيت مثلث علت تساوى زواياى سه گانه او با دو زاويه قائمه است ـ يا علت ثبوت محمول نباشد ـ مانند «الانسان انسانٌ» كه موضوع، علت براى خودش كه محمول است نيست ـ مشروط به وجود نيست. به اين معنا كه ضرورت اتصاف موضوع به محمول، مركب از وجود و ذات موضوع نيست، بلكه ذات موضوع به تنهايى كفايت مى كند در اتصافش به محمول; وقتى كه موضوع وجود داشته باشد به نحو ظرفيت صِرف. پس، اتصاف موضوع به محمول به شرط وجودِ موضوع نيست، تا اينكه علت اتصاف موضوع به محمول، مركب باشد از خود موضوع و شرط موجوديت آن.متنومنها ضرورة وصفية، وهى ضرورة ثبوت المحمول للموضوع بوصفه مع الوجود لا بالوجود، كقولن كلّ كاتب متحرك الاصابع بالضرورة مادام كاتباً، وقد تقدمت إشارة إليها.
لطفا منتظر باشید ...
