فروغ حکمت نسخه متنی

اشكال مى شود كه ماهيت موجوده در ذهن، جزئى شخصى است، مانند ماهيت موجود در خارج; زيرا كه موجود در ذهنِ خاص و قائم به نفس جزئى است. پس، ماهيت انسانىِ موجود در ذهن زيد مثلا، غير از ماهيت انسانى موجود در ذهن عمرو است. همانطور كه ماهيت موجود در ذهن زيدِ امروز، غير از ماهيت موجود در ذهن زيد ديروز است. و هكذا.

شرح

حاصل اشكال اين است كه ماهيت همانطور كه در خارج اگر موجود شد متشخص و جزئى يافت مى شود، در ذهن نيز اگر يافت شد به دليل آنكه قائم به ذهنِ شخصىِ جزئى است او هم متشخص و جزئى خواهد بود. همانطور كه ماهيت موجود در ذهن زيد امروز، با ماهيت موجود در ذهن زيد ديروز، دو ماهيت جزئىِ جداگانه است. و يا ماهيتِ موجود در ذهن زيد و عمرو دو ماهيت جزئى هستند. همه جا مطلب از همين قرار مى باشد. بنابراين، ماهيت هميشه در ذهن هم جزئى است، نه كلى.

متن

فاسدٌ فإنّ الماهيّة المعقولة من الحيثيّة المذكورة ـ أعنى كونَها قائمة بنفس جزئيّة ناعتة لها، وكذا كونها كيفيّةً من الكيفيّات النفسانية وكمالا لها ـ هى من الموجودات الخارجيّة الخارجة من بحثنا، وكلامنا فى الماهيّة بوجودها الذهنىّ الذى لا تترتّب عليها فيه آثارها الخارجيّة، وهى من هذه الجهة لا تأبى الصدقَ على كثيرين.