تفسیر نمونه جلد 1

ساختن حقايق و دلنشين كردن مطالب مختلف دارد:

گاه مى‏شود ذكر يك مثال مناسب آن چنان راه را نزديك و" ميان بر" مى‏كند كه زحمت استدلالات فلسفى زيادى را از دوش گوينده و شنونده بر مى‏دارد.

و مهمتر اينكه: براى تعميم و گسترش مطالب پيچيده علمى در سطح عموم راهى جز استفاده از مثالهاى مناسب نيست.

نقش مثال را در خاموش كردن افراد لجوج و بهانه‏گير نيز نمى‏توان انكار كرد.

و به هر حال تشبيه" معقول" به" محسوس" يكى از طرق مؤثر تفهيم مسائل عقلى است.

(البته همانگونه كه گفتيم مثال بايد مناسب باشد و گرنه گمراه كننده و به همان اندازه خطرناك و دور كننده از مقصد خواهد بود).

روى همين جهات در قرآن به مثالهاى زيادى برخورد مى‏كنيم كه هر يك از ديگرى جالبتر و شيرينتر و مؤثرتر است، چرا كه قرآن كتابى است براى همه انسانها در هر سطح و هر پايه‏اى از تفكر و معلومات، كتابى است در نهايت فصاحت و بلاغت «1».

2- چرا مثال به پشه؟

گر چه بهانه‏جويان، خردى و كوچكى پشه يا مگس را وسيله استهزاء و ايراد به آيات قرآن قرار داده بودند، اما اگر آنها كمى انصاف و درك و شعور مى‏داشتند و در ساختمان اين حيوان بسيار كوچك مى‏انديشيدند مى‏فهميدند كه يك دنيا دقت و ظرافت در ساختمان آن به كار رفته كه عقل در آن حيران مى‏ماند.

(1) در زمينه نقش مثال در زندگى انسانها ذيل آيه 17 سوره رعد بحث مشروحى آمده است (به جلد دهم تفسير نمونه صفحه 172 مراجعه فرمائيد).