تفسیر نمونه جلد 1

لطف خدا نيز در اين موقع به يارى او شتافت و چنان كه قرآن در آيات فوق مى‏گويد:" آدم از پروردگار خود كلماتى دريافت داشت، سخنانى مؤثر و دگرگون كننده، و با آن توبه كرد و خدا نيز توبه او را پذيرفت" (فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ فَتابَ عَلَيْهِ).

چرا كه او تواب و رحيم است." إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ"" توبه" در اصل به معنى" بازگشت" است، و در لسان قرآن به معنى بازگشت از گناه مى‏آيد، اين در صورتى است كه به شخص گنهكار نسبت داده شود، ولى گاه اين كلمه به خدا نسبت داده مى‏شود، در آنجا به معنى بازگشت به رحمت است، يعنى رحمتى را كه به خاطر ارتكاب گناه از بنده سلب كرده بود بعد از بازگشت او به خط اطاعت و بندگى به او باز مى‏گرداند، و به همين جهت در مورد خدا تعبير به" تواب" (بسيار بازگشت كننده به رحمت) مى‏شود.

و به تعبير ديگر" توبه" لفظى است مشترك، ميان خدا و بندگان، هنگامى كه بندگان به آن توصيف شوند مفهومش اين است كه به سوى خدا بازگشته‏اند زيرا هر گنهكارى در حقيقت از پروردگارش فرار كرده، هنگامى كه توبه مى‏كند به سوى او باز مى‏گردد.

خداوند نيز در حالت عصيان بندگان گويى از آنها روى‏گردان مى‏شود، هنگامى كه خداوند به توبه توصيف مى‏شود، مفهومش اين است كه نظر لطف و رحمت و محبتش را به آنها باز مى‏گرداند «1».

درست است كه آدم در حقيقت كار حرامى انجام نداده بود، ولى همين ترك‏

(1) به همين دليل" توبه" هنگامى كه به بنده نسبت داده مى‏شود با كلمه" الى" و هنگامى كه به خدا نسبت داده مى‏شود با كلمه" على" متعدى مى‏شود" در صورت اول" تاب اليه" گفته مى‏شود و در صورت دوم" تاب عليه") (تفسير كبير فخر رازى و تفسير صافى ذيل آيه مورد بحث).