تفسیر نمونه جلد 1

بعضى شان نزول سومى براى آيه گفته‏اند و آن اينكه منظور مكانهايى است كه مسلمانان در مكه براى نماز داشتند و مشركان پس از هجرت پيامبر (ص) آنها را ويران كردند «1».

هيچ مانعى ندارد كه نزول آيه ناظر به تمام اين حوادث بوده باشد، بنا بر اين هر يك از شان نزولهاى فوق يكى از ابعاد مساله را منعكس مى‏كند.

تفسير: ستمكارترين مردم

‏

بررسى شان نزولهاى فوق نشان مى‏دهد كه روى سخن در آيه به هر سه گروه، يهود و نصارى و مشركان، است، هر چند بحثهاى آيات گذشته، بيشتر به يهود اشاره مى‏كرد و گاهى به نصارى.

به هر حال" يهود" با ايجاد وسوسه در مساله تغيير قبله كوشش داشتند كه مسلمانان به سمت بيت المقدس نماز بخوانند تا با اين كار هم تفوقى بر آنها داشته باشند و هم مسجد الحرام و كعبه را از رونق بيندازند «2».

" مشركان مكه" نيز با منع پيامبر اسلام (ص) و مسلمانان از زيارت خانه خدا عملا به سوى خرابى اين بناى الهى گام برمى‏داشتند.

" مسيحيان" نيز با گرفتن بيت المقدس و ايجاد وضع ناهنجارى كه در بالا از ابن عباس نقل شد در تخريب آن مى‏كوشيدند.

قرآن در برابر اين سه گروه و تمام كسانى كه در راهى مشابه آنها گام بر مى‏دارند مى‏گويد:" چه كسى ستمكارتر است از آنها كه از بردن نام خدا در مساجد الهى جلوگيرى مى‏كنند و سعى در ويرانى آنها دارند

(1) مجمع البيان و الميزان ذيل آيه مورد بحث.

(2) تفسير فخر رازى ذيل آيه.