اعمال عمره تمتّع - مناسک حج نسخه متنی

اعمال عمره تمتّع

واجبات عمره تمتّع مركّب از پنج عمل است:

1. احرام;

2. طواف;

3. نماز طواف;

4. سعى بين صفا و مروه;

5. تقصير.

ميقاتهاى احرام

براى احرام بستن، جاهاى بخصوصى تعيين شده كه به آنها ميقات گفته مى شود و بايد احرام از يكى از آن مكانها واقع شود، و مذكور در بعضى روايات پنج يا شش محل است، ولى مستفاد از مجموع اخبار مكانهايى كه احرام از آنها جايز است ده محل و مكان بيان شده.

اول: مسجد شجره در نزديكى مدينه منوّره، كه آن را «ذوالحُلَيْفه» هم مى نامند و آنجا ميقات اهل مدينه و هر كسى است كه خواسته باشد از راه مدينه منوّره به عمره يا به حج برود.

(مسئله 172 )احرام بستن از داخل مسجد شجره واجب نيست و از خارج مسجد، تا حدودى كه جزء ذوالحليفه محسوب مى شود، احرام جايز و صحيح است. بنابراين، احرام از بيرون مسجد و محل توقفهاى ماشين و محل دست فروشها و خيابانهاى مجاور و نزديك مسجد كه جزء ذوالحليفه است، قطعاً كافى است.

(مسئله 173 ) اشخاص جنب و حائض مى توانند در خارج از مسجد محرم شوند و لزومى ندارد كه صبر كنند تا پاك شوند و اگر عصياناً وارد مسجد شده و محرم شوند، هم معصيت نموده اند و هم احرامشان باطل است و در خارج از مسجد كه جزء ذوالحليفه باشد، ولو در داخل ماشين تلبيه را به قصد احرام بگويند كفايت مى كند.

(مسئله 174 ) براى كسى كه از مدينه به طرف مكه مى رود، جايز نيست احرام را از مسجد شجره و ذوالحليفه تأخير اندازند و كسانى كه مريض هستند و معذور در ارتكاب بعض از محرمات مى باشند بايد محرم شوند و تلبيه را بگويند، و ارتكاب محرمات احرام در زمان عذرشان مضرّ به احرام و تلبيه نمى باشد.

دوم: وادى عقيق; و آن ميقات كسانى است كه از راه عراق و نجد و هر كسى كه از آنجا عبور كند و سه جزء دارد، جزء اول آن مسلخ و وسط آن غَمِره و آخر آن ذات عِرق ناميده مى شود.

(مسئله 175 ) بنا بر مشهور، در حال اختيار، احرام از تمام مكانهايى كه گفته شده جايز است ولى افضل، احرام از مسلخ است و پس از آن غمره، و بنا بر احتياء احرام را تأخير نيندازد تا ذات عرق.

سوم: قرن المنازل; و آن ميقات كسانى است كه از راه طائف به حج مى روند.

چهارم: يَلَمْلَم; كه ميقات كسانى است كه از راه يمن به حج مى روند و يَلَمْلَم اسم كوهى است.

پنجم: جُحفه; و آن ميقات اهل شام و مصر و مغرب مى باشد و همچنين هر كسى كه از آنجا عبور كند.

ششم: مكّه معظّمه است و آن ميقات حج تمتّع است كه پس از اتمام عمره تمتّع از خود مكّه، احرام مى بندند به تفصيلى كه مى آيد.

هفتم: منزل خود شخص است و آن، ميقات كسى است كه منزلش بعد از ميقات و بين ميقات و مكّه واقع شده است.

هشتم: فخّ است و آن بنا بر قولى محل احرام بچه هاى نابالغ است، يعنى جايز است احرام آنان را تا فخّ تأخير اندازند. ولى بنا بر قول ديگر، محل احرام آنان نيز يكى از ميقاتها است و فقط لباس دوخته آنان در فخّ از تن آنها بيرون آورده مى شود، اين در صورتى است كه عبور آنان به اين ميقات ممكن باشد، والاّ از همان ميقات بالغين محرم مى شوند.

نهم: محاذات يكى از ميقاتهاى پنجگانه نخست است به شرحى كه مى آيد.

دهم: ادنى الحلّ است، و آن ميقات عمره مفرده اى است كه بعد از حج اِفراد يا حج قِران به جا مى آورند، بلكه همه كسانى كه در مكّه تصميم مى گيرند عمره مفرده به جا آورند ميقات آنان ادنى الحلّ است، و همچنين اگر عبور كسى از مواقيت خمسه معروفه و از محاذى آنها نباشد مى تواند از ادنى الحلّ نيز محرم شود و بهتر است براى احرام به حديبيّه يا جعرانه يا تنعيم^[19] بروند، و نزديكتر از همه به مسجدالحرام تنعيم است.

(س 176 ) نظر به اينكه مسجد جُحفه و مسجد تنعيم اخيراً تخريب و بازسازى شده و وسعت يافته است، آيا حجّاج يا معتمرين بايد حتماً در حدود مسجد قبلى محرم شوند، يا محرم شدن در تمام مسجد فعلى جايز است؟ ج ـ ميقات در جُحفه، خصوص مسجد نيست و از هر جاى جُحفه مى توانند محرم شوند; همچنين مسجد تنعيم خصوصيت ندارد و احرام از ادنى الحِلّ و نزديك ترين جا به حرم، صحيح است، هر چند در مسجد نباشد تا با احرام وارد حرم شود. بنابراين، در صورت توسعه مسجد با صدق جحفه در اول، و ادنى الحلّ در دوم و نزديك ترين جا به حرم، مانع از صحت احرام نبوده و احرام اشكال ندارد.

(مسئله 177 )ميقاتهاى شناخته شده و معروف كه امروزه معلوم و معيّن است براى احرام شدن كفايت مى كند و تحقيق و وسوسه غير لازم بلكه مضر است. آرى، نسبت به محاذات بايد اطمينان حاصل شود يا حجت شرعى قائم باشد چون محاذات معلوم و شناخته شده نمى باشند.

(مسئله 178 )هرگاه فرد از راهى برود كه به هيچ يك از ميقاتها عبورش نيفتد، بايد از محاذات ميقات احرام ببندد.

(مسئله 179 )شخص مستطيع، اگر از روى علم و عمد احرام را تأخير بيندازد، بايد به ميقات برگردد و از آنجا محرم شود، و اگر به جهت عذر امكان برگشت به ميقات را نداشته باشد، بايد در ميقات ديگرى كه در پيش رو دارد از آنجا محرم شود والاّ حج او باطل است، و بايد سال ديگر حج به جا آورد.

(مسئله 180 )مراد از مُحاذات آن است كه كسى كه به طرف مكّه مى رود، به جايى برسد كه ميقات به طرف راست يا چپ او واقع شود به خط راست، به طورى كه اگر از آنجا بگذرد، ميقات متمايل به پشت او شود.

(مسئله 181 )كسى كه به واسطه فراموشى يا ندانستن مسئله و يا عذر ديگر، بدون احرام از ميقات عبور كرد، اگر امكان برگشتن به ميقات را دارد بايد برگردد و از ميقات احرام ببندد، چه داخل حرم شده باشد يا نه; و اگر ممكن نيست، پس اگر داخل حرم نشده از همان جا احرام ببندد و احتياط مستحب آن است كه هر مقدارى كه مى تواند به طرف ميقات برگردد و از آنجا محرم شود، و اگر داخل حرم شده، در صورت امكان و رسيدن به اعمال عمره، واجب است از حرم خارج شود و محرم شود و اگر نمى تواند از همان جا محرم شود، و احتياط مستحب آن است كه هر قدر مى تواند به طرف خارج حرم برگردد و از آنجا محرم شود.

(مسئله 182 )اگر زن حائض از روى ندانستن مسئله، گمان مى كرد نمى تواند در حال حيض احرام ببندد و بدون احرام از ميقات عبور كند، حكم او حكم مسئله سابق است.

(مسئله 183 )احرام بستن ـ كه با همان تلبيه گفتن به قصد احرام است ـ پيش از رسيدن به ميقات جايز نيست و اگر فرد احرام ببندد، اعتبار ندارد و باطل است هر چند از ميقات هم عبور كرده باشد، بلكه بايد در ميقات تلبيه را تجديد نمايد. از اين حكم دو صورت استثناء شده است:

اول: اينكه كسى نذر كند از مكان معيّنى پيش از ميقات مثلاً از نجف يا قم احرام ببندد كه در اين صورت عمل به نذر واجب است و احرام او صحيح مى باشد و لازم نيست به ميقات برود يا در ميقات تجديد نمايد; مگر آنكه بداند بعد از نذر مرتكب يكى از محرّمات احرام مثل حركت با ماشين سقف دار در روز مى شود، كه در اين صورت ترك آن احوط است;

دوم: اينكه كسى بخواهد عمره ماه رجب را درك نمايد و اگر بخواهد تا ميقات صبر كند ماه رجب تمام مى شود، پس در اين صورت مى تواند پيش از ميقات احرام ببندد تا احرام او در رجب واقع شود، گرچه بقيّه اعمال در ماه شعبان آورده شود و ثواب عمره ماه رجب براى او حساب مى شود.

(مسئله 184 )در موارد نذر احرام براى زن، اگر منافات با حقّ استمتاع شوهر نداشته باشد، مثلاً تنها و بدون شوهر براى اعمال حج و يا عمره آمده مانعى ندارد والاّ باطل است.

(مسئله 185 ) نذر احرام قبل از ميقات، براى نايب اشكالى ندارد.

(مسئله 186 )اگر زن در ميقات حائض باشد و يقين كند كه نمى تواند عمره تمتّع را در وقت خود انجام دهد، بايد نيّت حج اِفراد كند و براى حج اِفراد محرم شود; ولى اگر بعد از آن كشف خلاف شد، و امكان به جا آوردن به اعمال عمره تمتع شد واجب است به عمره تمتع عدول كند و بعد از آن حجِ تمتّع را به جا آورد و اين حج، از حَجّة الاسلام كفايت مى كند.

(مسئله 187 )كسانى كه با هواپيما براى حج به جدّه مى روند و بعد از اعمال حج به مدينه مشرّف مى شوند، مى توانند از جدّه با نذر محرم شوند، چون محاذات آن با ميقات معلوم نيست. گرچه احرام آنها از ادنى الحلّ هم خالى از قوت نيست و صحيح مى باشد، كما اينكه اگر به جُحفه رفتند، و از آنجا محرم شوند چون بر آن ميقات عبور و مرور نموده اند ميقاتشان محسوب شده و احرامشان صحيح است، گرچه رفتن به جحفه براى امثال آنها لازم نبوده.

(مسئله 188 )كسى كه در غير ماههاى حج به مكّه رفته و عمره مفرده به جا آورده و تا زمان حج در مكّه مانده است، براى احرام عمره تمتّع، بنا بر احتياط براى محرم شدن بايد به ميقاتى كه از آن عبور كرده برود و از آنجا محرم شود، هر چند اكتفا به ادنى الحلّ براى اين گونه افراد خالى از قوت نيست، چون مواقيت ميقات كسى است كه از آنها يا محاذى آن عبور مى كند نه آنكه موضوعيت داشته باشد و شرط صحّت باشد.

(مسئله 189 ) اگر شخصى در عمره مفرده از ميقات اوّل يعنى ميقاتى كه از آن عبور مى نمايد، و با علم به اينكه بايد از آنجا محرم شود عصياناً و عمداً بدون احرام از آن عبور كرد، بايد برگردد و از همان ميقاتى كه از آن گذشته و عبور كرده محرم شود و احرامش از ميقات ديگر باطل است، و حتى براى اينكه بخواهد وارد مكّه شود هم نمى تواند از ميقات ديگر به عمره مفرده محرم شود و وارد مكّه شود، بلكه بايد برگردد و از همان ميقات محرم شود تا بتواند وارد مكّه شود، مگر آنكه مضطّر به ورود مكّه باشد و نتواند به آن ميقات برگردد، كه در اين صورت مى تواند از ادنى الحلّ براى عمره مفرده با نذر محرم شود و وارد مكه شود. به هر حال كسى كه مى خواهد عمره مفرده يا تمتّع يا حجّ اِفراد و قِران بياورد، ميقاتش اوّلين ميقاتى است كه از آن عبور مى كند يا اگر بر ميقات نمى گذرد اوّلين محاذات به ميقات است، و احرام از آن ميقات شرط صحّت احرامش مى باشد، پس اگر با عمد و علم به مسئله عصياناً احرام نبست، چاره اى جز رجوع به همان ميقات و احرام از آن ندارد و احرامش از جاى ديگر باطل است.

(مسئله 190 )اگر شخص در مكّه باشد و در همان جا تصميم بگيرد كه عمره تمتّع به جا آورد احرام او از ادنى الحلّ كافى است.

(مسئله 191 ) شاغلين در جدّه يا كسانى كه از راه جدّه مى خواهند براى عمره تمتّع يا عمره مفرده به مكّه بروند، مى توانند از ادنى الحلّ مثل مسجد تنعيم يا حديبيّه مثلاً محرم شوند چون مواقيت معروفه، ميقات كسانى است كه از آنها عبور مى نمايند و همين طور محاذات ميقات نيز ميقات براى عبور كننده از آن مى باشد و چون جدّه ميقات نيست و محاذاتش هم معلوم نيست، فلذا احرام ادنى الحلّ براى آنها كفايت مى كند و لازم نيست تغيير مسيرداده و به جحفه بروند و محرم شوند، و نيز مى توانند با نذر هم از همان جدّه محرم شوند.

(س 192 )كسى كه وسايلش در يكى از ميقاتها (مسجد شجره يا جُحفه) مانده است، آيا مى تواند براى آوردن وسايل خود، از احرام خارج گردد، در حالى كه براى عمره تمتّع مُحرم شده و وارد حرم گرديده است؟ ج ـ مى تواند، و ناگفته نماند كه هم مى تواند قبل از اتمام عمره تمتّع خارج شود و هم بعد از آن.

(مسئله 193 )كسى كه به احرام عمره تمتّع در يكى از ميقاتها محرم شده است، مانعى ندارد به طرف خلاف مكّه برود و بعد از چند روز به مكّه بيايد، مثلاً از مسجد شجره به مدينه و بعد از همان راه يا راه ديگر به مكّه برود.

(مسئله 194 )كسى كه در يكى از ميقاتها كه تكليف اقتضا مى كرد محرم شود، نمى تواند احرام خود را به هم بزند و براى رفتن به مدينه منوّره يا براى مقصد ديگرى محلّ شود. و اگر لباس احرام را هم در بياورد و قصد بيرون آمدن از احرام را هم داشته باشد، احرامش به هم نمى خورد و آنچه به واسطه احرام بر او حرام شده، حلال نمى شود، و اگر كارى كه موجب كفّاره است به جا آورد، بايد كفّاره بدهد.

(مسئله 195 )هرگاه كسى كه مى خواهد حج تمتّع بياورد فراموش كند كه در مكّه مُحرم شود، در صورت امكان واجب است به مكّه برگردد، و اگر ممكن نشد، از جاى خود هر چند در عرفات و مشعر باشد احرام ببندد، و حجّش صحيح است، و همچنين كسى كه مسئله را نمى دانسته، حكمش چنين است.

(مسئله 196 )كسى كه احرام حج را به كلى فراموش نموده و تاپايان اعمال حج يادش نيايد، حجّش صحيح است، و همچنين حكم جاهل به مسئله، نيز چنين است.

(س 197 )بعد از اتمام حج تمتّع، اگر شخص از مكّه خارج شود و بخواهد مراجعت كند، آيا لازم است در مراجعت براى دخول در حرم مُحرم شود يا خير؟ ج ـ اگر يك ماه از خروجش از مكه نگذشته است، مى تواند بدون احرام داخل حرم شود، كما اينكه مى تواند به قصد عمره مفرده هم محرم شود و با گذشت يك ماه از خروجش از مكه، لازم است كه با نيت عمره مفرده وارد حرم شود.

(مسئله 198 )اگر كسى در جدّه و يا مدينه حالت روانى پيدا كند، مى تواند بدون احرام وارد مكّه شود، چون مجنون تكليفى ندارد.

(س 199 )كسانى كه موقتاً در مكّه اقامت دارند ـ نه دائماً ـ آيا ميقاتشان همان مواقيت خمسه معروفه است يا اَدْنَى الحلّ؟ ج ـ اگر فريضه آنها تبديل نشده، بايد از مواقيت معروفه مُحرم شوند، و اگر تبديل شده، ميقات آنها مكّه است.

(س 200 )اگر كسى شنوايى خود را به كلى از دست داده باشد و زبانش هم لكنت داشته باشد، به طورى كه قادر بر تكلم صحيح نباشد، و اين شخص بدون نيت و تلبيه از ميقات عبور كند، چه وظيفه اى دارد؟ ج ـ بايد به ميقات بر گردد و با نيت و تلبيه محرم شود، و اگر امكان برگشت به ميقات را ندارد بايد در خارج حرم محرم شود.