تفسیر کوثر جلد 1

ديگر اينكه به گواهى تاريخ، در جامعه اسلامى با صابئين معامله اهل كتاب مى شود و به طوريكه گفته خواهد شد دانشمندان صابئى در كنار دانشمندان مسلمان فعاليت داشتند و حتى در داستان مناظره امام رضا با عمران صابى كه خواهد آمد، آن حضرت با گشاده رويى او را پذيرفت و با او به مناظره پرداخت و نيز داستان مرثيه سرايى سيد رضى در مرگ ابواسحاق صابى خواهد آمد.باقى ماند مطلبى كه صاحب جواهر از تفسير قمى نقل كرده كه گويا در اين تفسير آمده كه صابئين اهل كتاب نيستند.(1)

بايد گفت: اولاً در تفسير قمى چنين عبارتى وجود ندارد بلكه عبارت تفسير قمى چنين است: صابئين قومى هستند كه نه مجوس و نه يهود و نه نصارى و نه مسلمان هستند و آنها ستارگان را مى پرستند (2)

ثانياً، تفسير قمى موجود، انتخابهايى از تفسير على بن ابراهيم است كه يكى از شاگردان او به نام ابوالفضل عباس بن محمد انجام داده و مطالب و روايات ديگرى هم به آن افزوده است.(3) بنابراين، اصل كتاب على بن ابراهيم نيست و سند بودن آن مورد ترديد است.

ثالثاً، اين مطلب بيانگر انحراف صابئين از جاده توحيد و شرك آميز بودن اعمال آنهاست و از اينكه آنها اهل كتاب و اهل ذمه هستند و يا نه ساكت است و به طوريكه گفتيم اين نوع شرك در ميان يهود و نصارى هم وجود داشته ولى آنها مشرك اصطلاحى نيستند. صابئين هم، اينچنين باشند.

و اما اجماع ادعايى صاحب غنيه كه نقل شد، بايد بگوييم كه اين يك اجماع منقول است كه حجيت ندارد بخصوص چندين نفر مخالف دارد و اساساً بسيارى از فقها به بيان حال صابئين نپرداخته اند.

به هرحال ظاهر اين است كه صابئين هم، اهل كتاب هستند و مى توان شرائط ذمه

1 - جواهر الكلام ج 21 ص 231

2 - تفسير القمى ج 1 ص 48

3 - رجوع شود به: تهرانى ، الذريعه الى تصانيف الشيعه ج 4 ص 303