تفسیر کوثر جلد 1

جاى هيچگونه ترديدى وجود ندارد و دوم اينكه قرآن هدايتگر پرهيزكاران است. در آغاز سخن، از قرآن به عنوان ذلك الكتاب يعنى آن كتاب تعبير كرده كه اشاره به دور است و نه اين كتاب كه اشاره به نزديك مى باشد، با اينكه قرآن حاضر و نزديك است، اين بدان جهت است كه قرآن از لحاظ عظمت و قداست آنچنان والاست كه گويا دور از دسترس است و اين دورى دورى معنوى است و دورى ظاهرى و فيزيكى نيست. و مى توانيم بگوييم كه مراد از كتاب در اينجا آن حقيقت بسيطى است كه به بيت المعمور يا بيت العزة و يا قلب پيامبر يكجا نازل شده و ذلك الكتاب اشاره به آن حقيقت است.

همانگونه كه گفتيم در اين آيه خداوند دو صفت براى قرآن ذكر مى كند كه يكى از آنها حقانيت قرآن است و اينكه قرآن حقيقتاً كتابى از جانب خداست و نبايد در آن شك و ترديد نمود. اينكه در اين آيه شك و ترديد از قرآن نفى شده است، بدان معنى نيست كه هيچكس در قرآن ترديد نكرده است زيرا همه مى دانيم كه كفار و منافقان و بدخواهان اسلام در قرآن ترديد كرده اند و حتى آن را نپذيرفته اند، بلكه منظور اين است كه قرآن از لحاظ اعجاز در حدى است كه اگر انسان وارسته اى خود را از هرگونه غرض و پيش داورى و عناد دور كند وبا ديده انصاف در قرآن و حقايق آيات آن بنگرد، براى او ترديدى در حقانيت قرآن وجود نخواهد داشت و به روشنى درخواهد يافت كه قرآن كتابى از جانب خداوند است.

بنابراين منظور از لاريب فيه اين نيست كه كسى در حقانيت قرآن شك نكرده بلكه منظور اين است كه شايسته نيست كسى در قرآن شك كند و اگر كسى شك نمود عيب از خود اوست كه پرده هايى از عناد و لجاجت و تقليد كوركورانه از ديگران جلو بصيرت او را گرفته و مانع از آن شده است كه او درست بينديشد و درست بفهمد.

قرآن كريم براى برطرف ساختن شك و ترديد چنين افرادى درباره حقانيت قرآن مى فرمايد:

و ان كنتم فى ريب مما نزلنا على عبدنا فاتوا بسورة من مثله(بقره/ 23) و اگر در آنچه بر بنده خود نازل كرده ايم شك و ترديدى داريد، پس سوره اى مانند سوره هاى آن را بياوريد.

و چون كسى تا به حال نتوانسته است سوره اى مانند يكى از سوره هاى قرآن را بياورد، حقانيت و اعجاز قرآن به خوبى روشن مى شود و ديگر نبايد در آن ترديدكرد.

همچنين در آيه اى ديگر خاطر نشان مى سازد كه حقانيت قرآن پيش دانشمندان واقعى كه داراى علم وآگاهى هستند محرز است و آنان در حقانيت قرآن ترديدنمى كنند:

ويرى الذين اوتوا العلم الذى انزل اليك من ربك هو الحق (سباء/ 6)

و كسانى كه به آنها علم داده شده مى بينند كه آنچه بر تو نازل شده همان حق است.

ويژگى دومى كه در اين آيه براى قرآن ذكر شده ، جنبه هدايتگرى قرآن است اين حقيقت كه قرآن خاصيت هدايت كنندگى دارد، در آيات ديگرى از قرآن نيز آمده است اساساً قرآن براى هدايت بشر نازل شده است و قرآن اوصافى براى خود ذكر كرده كه همگى ناظر بر همين جنبه هدايتگرى دارد مانند: نور ، رحمت ، شفاء، بلاغ، بصائر، ذكر، تذكره و مانند آنها.

چيزى كه هست اين است كه با اينكه قرآن براى هدايت همه انسانها نازل شده است، در آيه مورد بحث ما اين هدايتگرى تنها به پرهيزگاران اختصاص داده شده است (هدى للمتقين) همچنين در آيات ديگرى نيز جنبه هدايتگرى قرآن به مؤمنين ، متقين ، مسلمين و اهل يقين نسبت داده شده است مانند: هدى و رحمة و بشرى للمؤمنين (بقره/ 97) هدى و موعظة للمتقين (آل عمران / 138) هدى و رحمة و بشرى للمسلمين (نحل/ 89) و مانند آنها. تنها در يك آيه هدايتگرى قرآن به عموم مردم نسبت داده شده است: شهر رمضان الذى انزل فيه القرآن هدى للناس (بقره / 18) كه در اين آيه نيز به قرينه اينكه آيه در مقام بيان وجوب روزه در ماه رمضان است ، مى توان گفت كه منظور از ناس همان مسلمانان هستند.