اویس قرنی نسخه متنی

جهان برون مى تابد. اگر آدمى دل را سالم و سپيد نگهدارد و در آن از شجره طيبه عشق را بكارد، گفتارش حكمت آميز و رفتارش حكمت آموز مى شود و داراى يك نظام فكرى قوى و غنى مى گردد و از لرزش و لغزش به دور مى ماند و حتى مى تواند ديگران را در راهيابى و رسيدن به كاميابى كمك نمايد. كسى كه به حكمت نرسيده است ، زندگى سراسر محنت آلود خواهد داشت ، و در كوير كوردلى ، غافل و بى حاصل ، سرمايه عمر را به هدر مى دهد.

در اين جا دو سوال مطرح مى شود كه سر چشمه حكمت كجاست ؟ و روش به دست آوردن آن كدام است ؟ پاسخ هر پرسش را در سخن حكيمانه نبى اكرم صلى الله عليه و آله مى يابيم :

ما اخلص عبدلله عزوجل اربعين صاحبا الاجرت بنابيع الحكمه من قلبه على لسانه (154)؛ هيچ بنده اى خويشتن را براى خداوند، به مدت چهل روز خالص نمى كند، مگر آن چشمه هاى حكمت از قلبش به سوى زبانش جارى مى شود.

آرى ، سر چشمه حكمت ، دل آدمى است و آن گاه چمشه هاى حكمت بر آن جارى مى شود كه انسان راه اخلاص را بپويد، آن هم نه يك روز و دو روز و چند روز، بلكه دست كم چهل روز متوالى ؛ اگر چهل در راه بندگى ، خود را از آلودگى نگهداشت ، چشمه هاى زلال بر حكمت زبانش جارى شده و سخنانش حكمت آميز مى شود و بسيار بعيد است كه پس از اين همه تمرين ، گرفتار شيطان پليد شود، لذا اين پاكى و صفا استمرار مى يابد. خداوند حكيم درباره ارزش و اهميت حكمت مى فرمايد :

يوتى الحكمه من يشاء و من يوت الحكمه فقد اوتى خيرا كثيرا و ما يذكر الا اولوا الالباب ؛ به هر كه خواهد حكمت عطا كند و به هر كه حكمت عطا شده است ، نيكى فراوان داده شده است و جز خردمندان پند نپذيرند.

پس حكمت خير كثير و منشاء آن قلب آدمى ، و اين به دست نمى آيد مگر با استمرار در اخلاص . پيامبر رحمت صلى الله عليه و آله در يكى از ديدارهاى خويش يا گروهى از اهالى يمن فرمودند :

اتاكم اهل اليمن هم الين قلوبا، و ارق افئدة ، الايمان يمان ، و الحكمه يمانيه ؛ (155) اهل يمن بر شما وارد شده اند، آنان قلبهايى بسيار نرم و دلهايى سرشار از مهربانى دارند، ايمان يمنى و حكمت يمانى است .

حضرت خاتم الانبياء صلى الله عليه و آله در اين روايت ، اهالى يمن را مورد تكريم و تعريف خويش قرار داده اند. ايمان را يمنى و حكمت را يمانى دانسته اند ، نكته بسيار مهم اين است كه ابتدا مردم يمن را مهربان و رقيق القلب معرفى كرده اند. پس محور حكمت يمانى ، داشتن قلب رووف است .

حال اين سؤ ال مطرح مى شود كه آيا اهالى يمن به طور كامل و صد در صد داراى چنين ويژگى بوده اند؟ به طور قطع جواب منفى است . اين چنين نيست كه وقتى قومى و يا اهالى شهرى و روستايى را به صفتى نسبت مى دهند همه ايشان متصف به آن صفت باشند و همه هم در يك مرتبه باشند. چرا كه وقتى مى گوييم اهالى مكه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله را اذيت نمودند، به اين معنى نيست كه كسانى از پيامبر صلى الله عليه و آله حمايت نكردند، بلكه برخى چون سميه و ياسر تا پاى جان ، بر عهد و پيمان خويش با رسول اكرم صلى الله عليه و آله ، صبر و مقاومت ورزيدند . همچنين وقتى مى گوييم مردم مدينه از پيامبر صلى الله عليه و آله استقبال و حمايت نمودند ، بايد توجه داشت كه از اهالى مدينه منافقينى هم بودند كه قلب پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و دلهاى مسلمين را آزردند. پس اگر گروه و يا اهالى منطقه اى را با صفتى زشت و يا زيبا توصيف مى كنيم ، فضاى حاكم و يا جو غالب بر آن اجتماع مورد نظر است .

بنابراين ، روح ايمان و حكمت ، بر اهالى يمن حاكميت و غلبه دارد. البته مؤ منان و حكماى يمنى ، داراى مراتب بوده و خواص اين سرزمين ، از ايمان و حكمت بيشترى برخوردار بوده اند. حال اگر سخنان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله را در مورد اويس قرنى در نظر بگيريم ، (156) به خوبى مى توانيم نتيجه بگيريم كه يكى از مصاديق بارز روايت پيامبر صلى الله عليه و آله درباره اهالى يمن ، اويس قرن است .

اويس قرنى يك عمر همت كرده و حكمت يمانى را تبيين نموده است . رفتار و گفتار او، حكمت يمانى را به ما آموزش مى دهد. نسيم حكمت از جانب يمن در وزش است و اگر خود را در مسير آن قرار دهيم ، روش و منش ما دگرگون خواهد شد.