اختلاف در وفات و محل دفن - اویس قرنی نسخه متنی

زاهدان دانست ، ليكن در مسلمان بودن او جاى سخن است . او از نظر تقوا و پرهيزگارى مورد احترام حضرت پيغمبر اكرم بوده است . (336) 3. اويس قرنى مسلمان نبوده است تا تصوف اسلامى از او سرچشمه بگيرد و او سلسله جنبان باشد. اويس قرنى از مهر پرستان نجد عربستان بوده است . (337) 4. تذكره شوشتر، تاءليف سيد عبدالله بن سيد نورالدين شوشترى متخلص به فقير در گذشته به سال 1173 ه . مى نويسد : اويس ‍ قرنى - قدس الله سره - از مردم شوشتر است كه به نجد رفت و سپس به شوشتر بازگشت و در آن جا از دنيا درگذشت و آرامگاهش نزديك باغ دهكى است كه به نام او معروف است . (338) پس بر اساس تحقيقات مشعشع نويسنده كتاب حافظ خراباتى ، اويس ، قرنى و عارف مسلمان نيست ، بلكه بايد او را اويس شوشترى مهر پرست بدانيم !

باز مى گرديم به سوالى كه مطرح شد :

چرا بر چهره اويس قرنى غبار غربت نشسته است و حتى مسلمين به ندرت او را مى شناسند؟ مهمترين پاسخ اين پرسش را بايد در روش روحانى و منش عرفانى اويس جستجو كرد : او همواره از شهرت فرار مى كرد، او دلبستگى و وابستگى به رياست و ثروت نداشت ، او فريفته نام و شيفته نان نبود، او سخنان رسول خدا صلى الله عليه و آله را درباره خودش با هيچ چيز تعويض نكرد، او نمى خواست كه عارفى شهير باشد، او به صفين آمد و در ركاب على عليه السلام به شهادت رسيد، اما بدون هياهو و غوغا و هر گونه تبليغات و سر و صدا.(339) به جهت همين علاقه به زندگى در گمنامى بود كه اويس به بوته فراموشى و نسيان سپرده شد، البته خوشبختانه در منابع و ماءخذ بسيارى براى زدودن اين فراموشى ، تلاشهايى شده ، ولى متاءسفانه درباره شخصيت و مقام و منزلت اويس كار تحقيقى و علمى و تاريخى انجام نگرفته است . اين كوتاهى و كم كارى بر غبار غربت چهره اويس افزوده ، و او را فردى گمنام معرفى كرده و برجستگى شخصيت او را در هاله اى از ابهام فرو برده است .

در اين مقام ، مجال آن نيست كه به ذكر همه مطالب و منابعى بپردازيم كه پيرامون اويس قرنى ، دست يافته ام . البته محققانى كه شايستگى اين تتبع و تحقيق را دارند، اگر وارد اين ميدان شوند، گوهرهاى بيشتر و بهترى خواهند يافت . و اگر چه ذكر مطالب و منابع ، نور جلالت اويس را به دلها مى تاباند، ولى چون موجب كسالت و ملالت خواننده محترم شد، ايشان را به مطالعه و بررسى فصل از ولادت تا شهادت كتاب حاضر و به ويژه پى نوشتهاى آن دعوت مى كنم .

اختلاف در وفات و محل دفن

از مجموعه منابع و ماءخذ موجود، مى توان يقين كرد كه اويس قرنى به صفين آمده و در ركاب اميرالمومنين على عليه السلام به شهادت رسيده است . البته تعداد كمى از اين منابع در باب وفات و محل دفن اويس ، به احتمالات ديگرى نيز پرداخته اند، ولى معمولا به حضور اويس در صفين نيز اشاره كرده و به قوت اين نظر تصريح كرده اند.

1. ابن جوزى (340) در صفه الصفوه مى نويسد :

عبدالله بن سالم مى گويد : در زمان عمر بن خطاب در غزوه آذربايجان شركت كرديم و اويس قرنى نيز با ما بود، در مراجعت ، او مريض شد و توانايى همراهى قافله را نداشت و مرد، پس چون فرود آمديم ، قبر، آماده و آب روان و كفن و حنوط حاضر بود، سپس او را غسل داده ، كفن كرديم و بر او نماز خوانديم و حركت كرديم ، برخى گفتند : بر گرديم و نشانى بر قبر بگذاريم ، بازگشتيم ، نه قبرى بود و نه اثرى از آن . (341) با اين حال ، مرگ اويس در بازگشت از غزوه آذربايجان قابل قبول نيست ؛ زيرا اولا روايت شده است كه اويس پس از آن غزوه مدتى طولانى زندگى كرده است . (342) ثانيا عبدالرحمان بن ابى ليلى مى گويد : در جنگ صفين شخصى از اهالى شام پرسيد : آيا اويس قرنى در جمع شماست ؟ گفتيم : بله ، از او چه مى خواهى ؟ گفت : من از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيده ام كه فرمود : اويس قرنى از نظر احسان و نيكوكارى ، خير التابعين است . سپس مركبش را برگرداند و در اصحاب على عليه السلام داخل شد. (343)

2. احمد بن حنبل (344) در كتاب الزهد خويش ، مرگ اويس را در بازگشت از غزوه آذربايجان (345) و يا در (سيستان )(346)** مطرح مى كند. البته در مطلب مربوط به غزوه آذربايجان ، او نيز همانند ابن جوزى ، ناپديد شدن قبر