اخلاق اسلامی نسخه متنی
لطفا منتظر باشید ...
1. ضرورت ترسيم اخلاق پايدار: نيم نگاهى به برخى پيامدهاى نسبى گرايى
اخلاقى، بر ضرورت وجود اخلاق جاودانه صحّه مى گذارد. هدفمندى انسان و مسؤوليت
پذيرى او، توجيه حكيمانه تعليم و تربيت و ترغيب و ترهيب، امكان سخن گفتن از
عدالت و ظلم و دفاع از حقوق انسان و مبارزه با تجاوز به حقوق او، تمييز بين
فضيلت و رذيلت، خير و شر، خائن و خادم، پاداش و كيفر، ثواب و عقاب، بهشت و
جهنم، عادل و فاسق، دفاع حكيمانه و عقلانى از رسالت انبيا و اوليا و تلاش هاى
مصلحان و خيرخواهان، امكان جانبدارى از دين كامل و ابدى، امكان ترسيم اصول و
معيارهاى همگانى براى فهم و شناسايى زشت و زيباى اخلاقى و ده ها و صدها ركن و
اصل ديگر از اصول حيات انسانى كه با ناديده گرفتن هريك از آنها شيرازه حيات
بشرى از هم خواهد پاشيد، همه در گرو تبيين، ترسيم و قبول اصول اخلاقى ثابت و
پايدار است.
2. تبيين اصول جاودانه اخلاقى: بيان و تفسير عقلانى مبانى اخلاق
جاودانه در مكاتب اخلاقى متعدد، به شكل هاى مختلف صورت مى گيرد.
در اين جا جهت اختصار، تنها به آنچه در حوزه اسلامى مباحث اخلاق بيان شده
است، بسنده مى كنيم. متقن ترين بيانى كه در اين حوزه به منظور تفسير عقلانى
مبانى اخلاق جاودانه مطرح است، در واقع نظريه اى است بر گرفته از مبانى مرحوم
علامه طباطبايى (ره) در تحليل بايدهاى اخلاقى. شرح مختصر اين نظريه به قرار
زير است:
مفاهيم اخلاقى ناشى از روابط عينى و حقيقى بين افعال اختيارى انسان و
نتايج حاصل از آنها است. در واقع از رابطه عِلّى و معلولى بين آن دو انتزاع
مى شوند. اين رابطه، حقيقى و مستقل از علم و جهل و اراده فاعل و وضعيت حاكم
بر جامعه است. «خوبى» و «بدى» و «بايد» و «نبايدِ» اخلاقى، ناشى از چنين نسبت
واقعى و تكوينى است، كه عبارت است از نوع تأثير فعل اختيارى انسان بر كمال
نفسانى او و چون اين رابطه، عينى و تكوينى و از نوع رابطه عليت است، در نتيجه
دچار تغيير و تحول نمى گردد و در پى ثباتو جاودانگى اين نسبت به دليل ثبات
طرفين آن، مفاهيم اخلاقى ناشى از آن نيز جاودانه و جهانى اند. زيرا روح و
حقيقت انسان كه يك طرف رابطه است، دچار تحول نمى گردد و فعل و رفتار مشخص هم
كه موضوع حكم اخلاقى است و طرف ديگر رابطه مى باشد، فرضْ بر ثابت و واحد بودن
آن است.(1)
