لطفا منتظر باشید ...
4. قدرت
بر اساس اين شرط، انسان نسبت به آنچه توانايى پايبندى به آن را ندارد ـاعم از فعل يا ترك ـ مسئوليت اخلاقى ندارد و در روز رستاخيز مورد بازخواست و
نكوهش قرار نمى گيرد. در حوزه علوم اسلامى اين شرط تحت عنوان محال و قبيح
بودنِ «تكليف بما لايُطاق» قضيه اى رايج و مورد اذعان همگان است.
فلاسفه و متكلمان مسلمان براى اثبات اين شرط، علاوه بر ادعاى بداهت عقلى
آن و اين كه تكليف به امر غيرمقدور از مصاديق بارز ظلم و خلاف عدالت است، به
حكمت الهى و هدفمند بودن افعال خداوند نيز استدلال كرده اند. به مقتضاى
حكيمانه بودن افعال تكوينى و تشريعى الهى، خداوند در تكاليفى كه براى بندگان
خود مقرر مى دارد، در پى تحقق اهدافى است. طبيعى است كه اين اهداف در صورتى
قابل دستيابى خواهد بود كه انجام وظايف مقرر شده، خارج از توان و طاقت افراد
نباشد. بنابراين تعيين تكليف نسبت به امورى كه براى فرد غيرمقدور است، لغو و
بيهوده و خلاف حكمت بوده و صدور آن از پروردگار حكيم، محال است.(1)
اين شرط در كتاب و سنت نيز به طور مكرر مورد تأييد و تأكيد قرار گرفته
است. نمونه هايى از اين موارد به قرار زير است:
خدا هيچ كس را جز به قدر توانايى اش تكليف نمى كند. آنچه ]از خوبى [به
دست آورده به سود او، و آنچه ]از بدى[ به دست آورده، به زيان اوست.(2)
1. ر.ك: سبحانى، جعفر: الهيات، ج 1، ص 301; شهيد صدر: دروس فى علم
الاصول، حلقه دوم، ص 235 ـ 240.
2. سوره بقره، آيه 286 و علامه طباطبايى: الميزان، ج 2، ص 443 ـ 444.
